Στο Ρίο ντε Τζανέιρο συνυπάρχουν η Κόπα Καμπάνα με τους glam επισκέπτες και οι παράγκες των παιδιών «ενός κατώτερου Θεού».
Το κέντρο του Ρίο ντε Τζανέιρο μετατρέπεται σε εμπόλεμη ζώνη. Ολοένα περισσότεροι νέοι, μορφωμένοι στην πλειονότητά τους, διαδηλώνουν οργισμένοι για τους κυβερνητικούς χειρισμούς. Οι διαδηλώσεις που ξεκίνησαν με αφορμή την αύξηση της τιμής των εισιτηρίων στα μέσα μαζικής μεταφοράς άλλαξαν γρήγορα χαρακτήρα και περιεχόμενο, με τους πολίτες να διεκδικούν ποιοτικές δημόσιες υπηρεσίες, να καταγγέλλουν τη διαφθορά της πολιτικής τάξης και τις υπέρογκες δαπάνες ύψους 11 δισεκατομμυρίων ευρώ για τη διοργάνωση του Μουντιάλ 2014.
Το κίνημα κοινωνικής δυσαρέσκειας ξεκίνησε από τα… παιδιά ενός κατώτερου Θεού, εκείνα που ζουν στην «πάνω γειτονιά». Γρήγορα όμως οι διαδηλώσεις έγιναν «μωσαϊκό», με την πλειονότητα να προέρχεται από τη λεγόμενη μεσαία τάξη, στην οποία κατάφεραν τις τελευταίες δεκαετίες να ενταχτούν εκατομμύρια Βραζιλιάνοι, απολαμβάνοντας τα τα πλεονεκτήματα ενός lifestyle που περιλαμβάνει iPhones και SUVs, ακριβά γυαλιά ηλίου, διακοπές στο εξωτερικό, αλλά και επισκέψεις σε πλαστικούς χειρουργούς για την κάλυψη της φθοράς του χρόνου. Ολα αυτά ωστόσο τα απολαμβάνουν μέσα στη γυάλα ασφαλείας όπου ζουν. Τα σπίτια τους θυμίζουν φρούρια με τους υπερυψωμένους μαντρότοιχους που τα περιβάλλουν, τις σιδερένιες μπάρες με τις οποίες σφραγίζουν τα παράθυρά τους και τους ένοπλους φρουρούς που φυλάσσουν τις εισόδους όχι μόνο των μονοκατοικιών, αλλά και πολλών συγκροτημάτων κατοικιών.
Τα εν λόγω μέτρα ασφαλείας ωστόσο δεν εφαρμόζονται τόσο για την προστασία από επίδοξους διαρρήκτες όσο γι’ αυτό που βρίσκεται στην ακριβώς πάνω γειτονιά.
Η ψευδαίσθηση της μεσαίας τάξης των κατοίκων του τελειώνει μπροστά ακριβώς στο κατώφλι του σπιτιού της λεγόμενης «πάνω γειτονιάς». Οποιος το περάσει βρίσκεται αντιμέτωπος με το χάος και την παρακμή που βιώνει η συντριπτική πλειοψηφία του πληθυσμού. Το Ρίο ντε Τζανέιρο είναι ίσως το μοναδικό μέρος στον κόσμο όπου συμβαίνει το εξής παράδοξο: οι φτωχοί να ζουν στις απότομες πλαγιές των λόφων με μοναδική θέα στη θάλασσα και οι πλούσιοι στο κάτω μέρος, σε σαφώς λιγότερο προνομιακή τοποθεσία. Και αυτό δημιουργεί δραματικό κοντράστ ανάμεσα σε φτωχούς και πλούσιους που είναι αναγκασμένοι να ζουν δίπλα-δίπλα.
Η ωραία θέση είναι όμως και το μοναδικό πλεονέκτημα της ζωής στις φαβέλες, όπου η έλλειψη βασικών υποδομών καθιστά άθλιες τις συνθήκες διαβίωσης. Το τρεχούμενο νερό και η ηλεκτροδότηση κάθε άλλο παρά αυτονόητα αγαθά θεωρούνται για πολλές από τις παράγκες και ιδιαίτερα για εκείνες που βρίσκονται στα ψηλότερα σημεία των λόφων στο Ρίο, ενώ μόλις το 50% εξ αυτών διαθέτουν εσωτερικές τουαλέτες. Ακόμα κι αυτές όμως διαθέτουν υποτυπώδες αποχετευτικό δίκτυο, με τα απόβλητα να τρέχουν μέσα από ανοιχτά χαντάκια και να καταλήγουν στο επίπεδο του δρόμου, δημιουργώντας έτσι τεράστιο κίνδυνο για τη δημόσια υγεία. Τα απορρίμματα καταλήγουν και αυτά πολλές φορές στον δρόμο προκειμένου να αναλάβει ο δήμος τη συγκομιδή τους. Ομως δεν είναι λίγες οι φορές που οι κάτοικοι ασχολούνται μόνοι τους με την αποτέφρωσή τους ψηλά στους λόφους, διαδικασία κατά την οποία έχουν προκληθεί δεκάδες πυρκαγιές σε ξύλινες παράγκες.
Το μεγαλύτερο πρόβλημα των κατοίκων στις φαβέλες ωστόσο ήταν το άβατο που είχαν δημιουργήσει οι συμμορίες εμπορίας ναρκωτικών. «Δεν ήθελα την αστυνομία εδώ, όμως τουλάχιστον τώρα τα παιδιά μας δεν βλέπουν στους δρόμους να γυρνάνε άντρες με όπλα καλυμμένοι από την κορυφή μέχρι τα νύχια στο χρυσάφι και να μαθαίνουν ότι το εμπόριο ναρκωτικών είναι ο μόνος τρόπος για να αγοράσουν μηχανή ή αυτοκίνητο», λέει ένας από τους κατοίκους της παραγκούπολης Κανταγκάλο, στην οποία έχει εγκατασταθεί κλιμάκιο της Unidades de Policia Pacificadora ή UPP (Αστυνομική Ειρηνευτική Μονάδα) εδώ κι ένα χρόνο.
Και η ζωή δεν φαίνεται πως θα αλλάξει για τα παιδιά της «πάνω γειτονιάς». Για εκείνα της «κάτω» κανένας δεν μπορεί να πει με βεβαιότητα.
Οι φαβέλες μέσα από τα επίσημα στοιχεία
– 1.000, είναι κατά προσέγγιση, οι φαβέλες που υπάρχουν σε ολόκληρο το Ρίο ντε Τζανέιρο.
– 19 είναι οι φαβέλες στις οποίες έχουν εγκατασταθεί οι δυνάμεις UPP.
– 40 είναι συνολικά οι φαβάλες στις οποίες σχεδιάζει να εγκαταστήσει δυνάμεις UPP έως το 2014 η βραζιλιάνικη αστυνομία.
– 20% των κατοίκων της ευρύτερης περιοχής του Ρίο ντε Τζανέιρο ζει σε φαβέλες. Ο συνολικός πληθυσμός του είναι έξι εκατομμύρια.
– 3 φορές περισσότεροι άνθρωποι σκοτώνονται κάθε χρόνο από την αστυνομία στο Ρίο από ό,τι σε ολόκληρες τις Ηνωμένες Πολιτείες.
– 37 δολοφονίες ανά 100.000 κατοίκους σημειώνονται κατά μέσο όρο ετησίως στο Ρίο, τη στιγμή που η αντίστοιχη αναλογία στο Λονδίνο είναι 1,9 ανά 100.000.
– 69.300 είναι ο επίσημος αριθμός των κατοίκων της Ροσίνια, της μεγαλύτερης φαβέλας της Νότιας Αμερικής, σύμφωνα με την απογραφή του 2010.
-150.000 είναι, κατά προσέγγιση, ο πραγματικός αριθμός των κατοίκων της Ροσίνια.
ΠΕΤΡΙΝΑ ΚΑΛΑΜΒΟΚΙΔΗ