«Η Γενοκτονία του Ποντιακού Ελληνισμού έχει χαρακτηριστεί ένα κινούμενο Αουσβιτς» λέει στην «Espresso» ο Μανούσος Μανουσάκης και συνεχίζει με νόημα: «Το “Κόκκινο ποτάμι” δεν θα… γεράσει ποτέ, όπως και η ταινία “Ουζερί Τσιτσάνης”. Γιατί η Ιστορία δεν… γερνάει ποτέ! Αυτό το έργο έλειπε από την τηλεόραση και είναι ευλογία που έγινε».
Σε μια χρονιά-ορόσημο για τον Ποντιακό Ελληνισμό, το 2019, όταν συμπληρώνονται 100 χρόνια από τη Γενοκτονία των Ποντίων -την πρώτη συστηματική εξόντωση πληθυσμών του 20ού αιώνα μαζί με τους Αρμενίους και τους Ασσυρίους- προβάλλεται στην ελληνική τηλεόραση το «Κόκκινο ποτάμι», το οποίο έχει ξεπεράσει τους 1.500.000 τηλεθεατές, προκαλώντας ρίγη συγκίνησης όχι μόνο στους Ποντίους αλλά και σε όλους τους ΄Ρλληνες με τις συγκλονιστικές ερμηνείες των ηθοποιών.
Η σειρά του Open, που άρχισε τον Οκτώβριο και θα ολοκληρωθεί στο τέλος της σεζόν, εστιάζει στα γεγονότα που άφησαν πίσω τους 380.000 νεκρούς και κοντά στους 1.500.000 πρόσφυγες! Πίσω από το σημαντικό αυτό τηλεοπτικό εγχείρημα βρίσκεται ο ποντιακής καταγωγής επιχειρηματίας και ιδιοκτήτης του Οpen Iβάν Σαββίδης, ο οποίος επέμενε να… φωτιστεί αυτή η μαύρη σελίδα της Ιστορίας, με σκοπό να πει στην ανθρωπότητα: «Ποτέ πια!»
Η «Espresso» συνάντησε τον αξιόλογο δημιουργό σε ένα αρχοντικό στην Πλάκα, όπου γίνονται γυρίσματα, και μίλησε μαζί του για το «Κόκκινο ποτάμι» του συγγραφέα Χάρη Τσιρκινίδη, το οποίο ζωντανεύει στο γυαλί με το σκεπτικό «ότι λαός που δεν γνωρίζει την Ιστορία του δεν έχει μέλλον».
Κύριε Μανουσάκη, τι νιώθετε από αυτήν την τεράστια αποδοχή του κόσμου; Το «Κόκκινο ποτάμι» έχει σπάσει το… κοντέρ τηλεθέασης και δεν μιλάμε για ένα εύπεπτο σίριαλ…
Θα σου έλεγα ψέματα, αν δεν σου έλεγα τη λέξη: «υπέροχα»! Είμαστε όλοι οι συντελεστές ευγνώμονες. Με πολλή δουλειά ψάχνουμε την Ιστορία μας και η χαρά μας είναι τεράστια όταν σε κάθε επεισόδιο βλέπουμε τη μεγάλη ανταπόκριση.
Με το «Κόκκινο ποτάμι» έχει γίνει το εξής: Πρωταγωνιστές και κοινό μοιραζόμαστε την Ιστορία μας. Αυτό μας δίνει φτερά να συνεχίσουμε. Είναι μια συνεχής πρόκληση που μας ξεπερνά, γιατί δεν αφορά τη δημιουργία ακόμη μίας σειράς, αλλά μιας τηλεοπτικής ιστορίας που αφορά τον Ελληνισμό και τον Πόντο.
Μιλάμε για μια πικρή και μαύρη σελίδα της Ιστορίας μας, την οποία γνωρίζουν άλλοι ακροθιγώς και ίσως κάποιοι νεότεροι να μην την έχουν πληροφορηθεί καθόλου. Γι’ αυτό μπήκατε σ’ αυτόν τον άθλο… και τρέχετε μαραθώνιο;
Αυτό που έχω διαπιστώσει εδώ και χρόνια είναι κάτι τραγικό: Δεν γνωρίζουμε την Ιστορία μας. Εκτός του ότι ξεχνάμε πολύ γρήγορα τα πρόσφατα γεγονότα, έχουμε και ελλιπή γνώση του πιο μακρινού παρελθόντος, πράγμα καταστροφικό για ένα έθνος. Υπάρχει η σοφή ρήση που λέει ότι ο λαός που δεν γνωρίζει την Ιστορία του δεν έχει μέλλον. Η Ιστορία δυστυχώς επαναλαμβάνεται. Το θέμα είναι λοιπόν να θυμίσουμε σε όσους δεν γνωρίζουν τα γεγονότα και να εμποδίσουμε έστω και με αυτόν τον τρόπο τις δυνάμεις που παγκοσμίως -σε ένα κομμάτι αυτής της Γης- επιδιώκουν μια μελλοντική γενοκτονία.
Αν δεν γνωρίζουμε την Ιστορία μας, δεν μπορούμε να προβλέψουμε, δεν μπορούμε να αποτρέψουμε τις δυσμενείς εξελίξεις. Πρέπει να μάθουμε διαβάζοντας την Ιστορία ότι τίποτα δεν είναι σίγουρο. Ακόμη και η γη που πατάμε πάνω της μπορεί αύριο να μην υπάρχει κάτω από τα πόδια μας. Κι αυτό συνέβη στον Ποντιακό Ελληνισμό. Πάντα έχω ανάγκη να γυρίσω μια σειρά, μια ταινία, όταν κάτι με καίει, με παθιάζει, με προβληματίζει. Η διαίσθηση της συζύγου μου, της Μαρίας, πάνω στην επικαιρότητα ήταν καταπληκτική. Κάθε σειρά που κάνουμε είναι σαν να αρχίζουμε από την αρχή… Σαν να ετοιμάζουμε την πτυχιακή μας εργασία στην… Ιστορία.
Ποιες είναι για εσάς οι πιο δύσκολες σκηνές;
Όλες οι σκηνές για μένα είναι σημαντικές και δεν υπάρχουν υποδεέστερες ή λιγότερης δυσκολίας. Οι σκηνές με τους βιασμούς και τις εκτελέσεις είναι τόσο δυνατές όσο και αυτές του μεγάλου έρωτα, των συναισθημάτων που γεννιούνται ανάμεσα στον Μίλτο (Ι. Παπαζήσης) και στην Ιφιγένεια (Α. Παντούση)… Μόνο ο έρωτας νικά τον θάνατο! Δεν θα ξεχάσω ποτέ τα γυρίσματα με τους πρωταγωνιστές μου στο Παρίσι, αλλά και στην Αγία Πετρούπολη. Κι εδώ θέλω να σταθώ σε κάτι. Στη Ρωσία το τηλεοπτικό συνεργείο που μας βοήθησε ήταν μια… όαση. Τα γυρίσματα στο Ερμιτάζ ήταν όνειρο, οι Ρώσοι ηθοποιοί, μοναδικοί. Κι αυτοί πίστεψαν σε αυτήν τη σειρά. Αντιθέτως, τα γυρίσματα στη Γαλλία ήταν απίστευτα δύσκολα. Η αντιμετώπιση ήταν κακή, η συμπεριφορά του συνεργείου έως και σνομπ, σαν να μην τους πληρώναμε… Μας έβλεπαν κατώτερους. Οι Ρώσοι μάς αντιμετώπισαν φιλόξενα και καθόλου υπεροπτικά.
Η Γενοκτονία του Πόντου είναι ένα πραγματικό ολοκαύτωμα… Αν δεν κάνω λάθος, το 1998 η ελληνική Βουλή ψήφισε ομόφωνα την ανακήρυξη της 14ης Σεπτεμβρίου ως Ημέρας Εθνικής Μνήμης της Γενοκτονίας των Ελλήνων της Μικράς Ασίας από το τουρκικό κράτος και ότι τα γεγονότα αυτά αναγνωρίζονται επισήμως ως γενοκτονία όχι μόνο από το ελληνικό κράτος, αλλά και από πολλές άλλες χώρες. Πιστεύετε ότι χρειάζεται μεγαλύτερος αγώνας στο πλαίσιο της συζήτησης για την αναγνώριση της Γενοκτονίας των Ποντίων απ’ όλο τον κόσμο;
Η Γενοκτονία των Ελλήνων του Πόντου αναφέρεται σε σφαγές και εκτοπισμούς εναντίον ελληνικών πληθυσμών στην περιοχή του Πόντου που πραγματοποιήθηκαν από το κίνημα των Νεοτούρκων κατά την περίοδο 1914-1923. Εκτιμάται ότι στοίχισε τη ζωή χιλιάδων Ελλήνων που είχαν μια τακτοποιημένη και εύρωστη ζωή. Οι μέθοδοι που χρησιμοποιήθηκαν ήταν η εκτόπιση, η εξάντληση στις κακουχίες, τα βασανιστήρια, η πείνα και η δίψα, και πορείες θανάτου στην έρημο και στα παγωμένα βουνά…
Οι πνευματικοί και οικονομικοί ηγέτες των Ελλήνων Ποντίων απαγχονίστηκαν έπειτα από δίκες παρωδίες και εξοντώθηκαν, στη συνέχεια άρχισε κύμα τρομοκρατίας κατά των ελληνικών πληθυσμών. Ο Πόντος μέχρι και το 1923 και την υποχρεωτική ανταλλαγή πληθυσμών που ακολούθησε κατ’ επιταγή της Συνθήκης της Λωζάννης κατοικούνταν, σε σημαντικό ποσοστό, από ελληνόφωνους χριστιανικούς επί το πλείστον και μουσουλμανικούς σε δεύτερο βαθμό πληθυσμούς. Άλλωστε ο Πόντος υπήρξε στην αρχαιότητα πεδίο έντονου ελληνικού εποικισμού.
Αν δεν υπήρχε ο Ιβάν Σαββίδης, θα έπαιρνε σάρκα και οστά αυτό το τηλεοπτικό εγχείρημα;
Όχι. Τη συγκεκριμένη σειρά τη δούλευα επί τέσσερα χρόνια όταν την πρότεινα στο Open και αμέσως την αγκάλιασε ο σταθμός. Την πρότεινα στον Ιβάν Σαββίδη, ο οποίος κατάγεται κι ο ίδιος από τον Πόντο, γιατί θα με ένιωθε. Ο κ. Σαββίδης μάς άνοιξε τη ζεστή αγκαλιά του και μας φιλοξένησε με τον καλύτερο τρόπο. Γιατί σε αυτήν τη σειρά βλέπει τις ρίζες του.
Θέλουμε τόσο εγώ όσο και το κανάλι να μπει αυτό το διεθνές ιστορικό θέμα σε πολλά ελληνικά σπίτια και να ταξιδέψει και σε άλλες χώρες. Είναι ένα διεθνές θέμα γιατί σ’ αυτό εμπλέκονται όλες οι Μεγάλες Δυνάμεις της εποχής: Γαλλία, Αγγλία, Γερμανία, Ιταλία, Ρωσία. Κι αυτό διότι πραγματεύεται ηθικές και κοινωνικές αξίες, κοινές σε όλα τα πλάτη και τα μήκη του κόσμου… Διανύουμε μεγάλα ιστορικά γεγονότα, όπως οι Βαλκανικοί Πόλεμοι, ο Α΄ Παγκόσμιος Πόλεμος, η Επανάσταση των Μπολσεβίκων στη Ρωσία και η Μικρασιατική Καταστροφή.
Ουσιαστικά η σειρά περιγράφει 15 χρόνια κορυφαίων ιστορικών γεγονότων. Πρόκειται για ένα δύσκολο έργο, που χρειάζεται τεράστια ιστορική μελέτη. Ευχαριστούμε τους ποντιακούς συλλόγους στην Αθήνα, στην Ξάνθη, στη Νάουσα, στη Βέροια, στη Θράκη για την αρωγή τους. Το κύριο μέλημά μας είναι να είμαστε ιστορικά ακριβείς και να ζωντανέψουμε σωστά το υπέροχο βιβλίο του κυρίου Χάρη Τσιρκινίδη.
Στην τελευταία σας κινηματογραφική ταινία «Ουζερί Τσιτσάνης» ένας έρωτας θυσιάζεται την περίοδο του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου… Ο έρωτας του Μίλτου και της Ιφιγένειας θα θυσιαστεί κι αυτός;
Στη ζωή και την τέχνη τίποτα δεν γίνεται χωρίς έρωτα! Η κάμερά μας παρακολουθεί από κοντά τον δυνατό έρωτα του Μίλτου και της Ιφιγένειας που αγωνίζονται μέσα σε όλη αυτήν την κακοδαιμονία να ζήσουν μαζί ενώ ξεσπά η κόλαση. Και οι δύο ήρωές μας είναι ποντιακής καταγωγής και θα νιώσουν τον φοβερό ξεριζωμό, τον διωγμό.
Εδώ η Ιστορία ξεπερνά την ερωτική ιστορία… Μιλάμε για πράγματα που δεν μπορεί να συλλάβει το μυαλό. Μέσα σε αυτά τα τραγικά γεγονότα ο έρωτας προσπαθεί να ανθίσει και να ζήσει όσο αυτό επιτρέπεται… Η Γενοκτονία του Ποντιακού Ελληνισμού έχει χαρακτηριστεί ένα κινούμενο Άουσβιτς. Εκτόπιζαν τους ανθρώπους από τα χωριά τους, τις πόλεις τους, τα σπίτια τους, με το πρόσχημα της ασφάλειας λόγω της εμπόλεμης κατάστασης. Περπατούσαν για χιλιόμετρα προς το πουθενά, χωρίς κανέναν σκοπό, μέχρι να πεθάνουν. Καμία φαντασία δεν είναι ικανή να ανταγωνιστεί την πραγματικότητα. Κι όμως αυτά τα έκαναν άνθρωποι σε ανθρώπους. Είναι πάγιο αίτημα των Ποντίων να αναγνωριστεί η Γενοκτονία αυτή. Δυστυχώς λίγες χώρες έχουν αναγνωρίσει το τραγικό γεγονός. Σκοπός μας είναι αυτή η σειρά να γίνει και κινηματογραφική ταινία. Μέσα από την ταινία θεωρώ ότι μπορεί να γίνει μια ευρύτερη γνωστοποίηση του γεγονότος.