Ηταν Αύγουστος του 1953 όταν 7,2 Ρίχτερ ισοπέδωσαν το νησί όπου ο σεισμός χόρευε για μέρες.
Εξήντα χρόνια μετά τον καταστρεπτικό σεισμό των 7,2 Ρίχτερ που ισοπέδωσε την Κεφαλλονιά τον Αύγουστο του 1953, ο Ηλίας Καππάτος, 20χρονο παλικάρι και αρχηγός των προσκόπων τότε, κλαίει ακόμη μιλώντας για τις τραγικές στιγμές που βίωσε εγκλωβισμένος στα χαλάσματα του σπιτιού του.
Θυμάται τις προσπάθειες των προσκόπων να βοηθήσουν στο λαβωμένο Αργοστόλι τους καταπλακωμένους κατοίκους, το εφιαλτικό σύννεφο κόκκινης σκόνης που σήκωσαν τα γκρεμισμένα, κτισμένα με πηλό σπίτια, τους βαριά τραυματίες που βοηθούσε να φορτωθούν στο αρματαγωγό «ΡΟΔΟΣ». Και μνημονεύει με πάθος τους προσκόπους που -παιδιά αμούστακα ακόμη- ακολούθησαν τότε τον αρχηγό τους στις επικίνδυνες επιχειρήσεις σωτηρίας και με τους οποίους μέχρι σήμερα έχει άρρηκτους δεσμούς, «αν και πλέον φεύγουν ένας ένας».
Τα πρωτοφανή σεισμικά φαινόμενα του 1953 «χόρεψαν» το νησί για μέρες και το άφησαν σχεδόν ολοκληρωτικά κατεστραμμένο. «Υπήρξε, ξέρετε, ολόκληρη προϊστορία δονήσεων πριν από τον μεγάλο σεισμό. Η γη ξεκίνησε να τρέμει την Κυριακή 10 Αυγούστου, στις 5.20 το πρωί, με έναν σεισμό 5,2 βαθμών. Ομως, το νησί πάντα χόρευε, λιγότερο ή περισσότερο, κι έτσι δεν ανησυχήσαμε ιδιαίτερα. Ο πρώτος αυτός σεισμός έπληξε ένα κομμάτι από την Ιθάκη και ένα κομμάτι από την Πύλαρο, μια περιοχή κοντά στη Σάμη» μας εξιστορεί ο 80χρονος σήμερα Ηλίας Καππάτος και θυμάται πως η δόνηση αυτή δεν ανέτρεψε καθόλου το γιορτινό κλίμα που επικρατούσε στην κατάμεστη από κόσμο Κεφαλλονιά:
«Ο κόσμος είχε γεμίσει το νησί για το πανηγύρι του πολιούχου Αγίου Γερασίμου, που γιορτάζεται στις 16 Αυγούστου. Εκανε τα μπάνια του, συνέχιζε τη διασκέδασή του. Αλλά τελειώνοντας η Κυριακή -τη νύχτα γύρω στις 12 τα μεσάνυχτα- ακούγαμε βαθιά κάτω στη γη σαν να κατρακυλούν μεγάλες πέτρες, ένα πράγμα πρωτόγνωρο και είχαμε όλοι πανιάσει από τον φόβο μας, είχαμε τρομοκρατηθεί. Ολη τη νύχτα που ακούγαμε τους θορύβους στο υπέδαφος οι σκύλοι γάβγιζαν τρελαμένοι και οι γάτες δεν σταματούσαν να νιαουρίζουν δυνατά. Προσπαθούσαν να μας βγάλουν από το σπίτι και να μας πάνε στον κήπο. Ηταν κάτι το απόκοσμο, κάτι που δεν μπορεί να συλλάβει ο ανθρώπινος νους, που δεν περιγράφεται».
Η φωνή του κ. Ηλία δεν είναι πια σταθερή, λυγμοί διακόπτουν την αφήγησή του, «όπως κάθε φορά» καθώς οι μνήμες τον συνεπαίρνουν. Παίρνει μια ανάσα και συνεχίζει: «Τη Δευτέρα το πρωί ήρθε στο σπίτι μου ο περιφερειακός έφορος προσκόπων Κεφαλληνίας και Ιθάκης, Γιώργος Πινιατώρος μαζί με τον Μαρίνο Κοσμετάτο με μία μοτοσικλέτα με σαΐτα (με καλάθι). Επειδή ήξερα τα σπίτια των παιδιών του Σώματος των προσκόπων, μου είπαν να κάνουμε έναν γύρο για να τα μαζέψουμε και να στήσουμε προληπτικά σκηνές. Μαζέψαμε γύρω στα δεκαεπτά παιδιά και μαζί στήσαμε σκηνές μεταξύ του παλιού νοσοκομείου και του ορφανοτροφείου για κάθε ενδεχόμενο, όπως λέγαμε. Την άλλη μέρα, το νησί χόρευε με μικρούς σεισμούς, που έπληξαν και ένα κομμάτι της Ζακύνθου και το νότιο τμήμα του νησιού, εκεί όπου βγαίνουν τα φιδάκια, στο Μαρκόπουλο.
»Παιδιά του Σώματος έκαναν εκκένωση του νοσοκομείου και μετέφεραν τους αρρώστους στις σκηνές που είχαμε στήσει. Οι πιο βαριά τραυματισμένοι μεταφέρονταν με φορτηγά στο Τελωνείο, όπου τους φορτώναμε στο αρματαγωγό “ΡΟΔΟΣ” με προορισμό την Πάτρα. Μείναμε μακριά από τα σπίτια μας μέχρι την Τετάρτη, 12 Αυγούστου, στις 11.20 το πρωί».
Η φωνή του Ηλία Καππάτου σπάει και πάλι. Ανάμεσα στους λυγμούς του μας ζητεί συγγνώμη. «Η συγκίνηση είναι μεγάλη» λέει, κάνει μια μακριά παύση κι ύστερα συνεχίζει: «Λίγο νωρίτερα είχα ζητήσει να πιω μια στάλα νερό και μου φέρανε μέσα σε μια λεκάνη από το παιδικό νοσοκομείο. Δεν μπόρεσα να το πιω και αποφάσισα να πάρω το ποδήλατο και να πάω στο παγοποιείο για να πάρω νερό για το σπίτι μου. Πίστευα πως αφού δεν είχε ξανακουνηθεί η γη, το φαινόμενο είχε τελειώσει. Στις 11.24 έγινε ο σεισμός των 7,2 Ρίχτερ. Η γη άρχισε να αναταράζεται από κάτω προς τα πάνω και όποιος ήταν όρθιος δεν μπορούσε να κρατήσει την ισορροπία του.
Εχοντας φτάσει σπίτι μου, έβλεπα από το παράθυρο του πάνω ορόφου εικόνες απίστευτες. Κάποιοι προσπαθούσαν να κρατηθούν από δέντρα, άλλοι από κολόνες, από όπου μπορούσαν. Η γη χόρευε σχεδόν για μισό λεπτό, τριάντα δευτερόλεπτα που φάνηκαν ατελείωτα. Επεσα από τον πάνω όροφο στην αυλή και έμεινα τρεις ώρες κάτω από τα χαλάσματα. Το Αργοστόλι σκεπάστηκε από σκόνη κόκκινη και άσπρη, γιατί τα περισσότερα σπίτια ήταν χτισμένα με κοκκινοπήλι και ασβέστη. Δεν γνώριζε η μάνα το παιδί και το παιδί τη μάνα – από τον ιδρώτα είχε κολλήσει η σκόνη στα πρόσωπα και στα ρούχα των ανθρώπων με αποτέλεσμα να μην αναγνωρίζει ο ένας τον άλλο…. Εύχομαι να μην τη ζήσει ποτέ κανένας αυτήν την εμπειρία».
491 νεκροί και πείνα
Ο Εγκέλαδος άφησε την Κεφαλλονιά ερειπωμένη να κλαίει τους νεκρούς της. «Σκοτώθηκαν σε όλο το νησί 491 άτομα. Τις επόμενες ημέρες κατέφθασαν δυνάμεις ανθρωπιστικής βοήθειας. Αεροπλάνα πετούσαν τσουβάλια με ψωμί και τρόφιμα σε κονσέρβες. Γινόταν μάχη πραγματική για το ψωμί. Δεν υπήρχε νερό, δεν υπήρχε ρεύμα, υπήρχαν νεκροί κάτω από τα χαλάσματα και οι διασώστες ράντιζαν για να μην πέσουν αρρώστιες. Ο υπόλοιπος κόσμος προσπαθούσε με κάθε τρόπο να εγκαταλείψει το νησί, αλλά υπήρξε απαγόρευση εξόδου, φοβούμενοι ίσως νέο προσφυγικό κύμα.
»Εκείνες τις στιγμές, οι πρόσκοποι κάναμε τον καθήκον μας, κάτι που ακόμη το συζητάμε με περηφάνια. Βοήθησαν όλοι, ο Γεράσιμος Μπάλας, ο Φώτης Λορεντζάτος, ο Γεράσιμος Νιφοράτος, ο Νίκος Ιακωβάτος, ο Γεράσιμος Αποστολάτος, ο Διονύσης Ματιάτος, ο Διονύσης Αρβανιτάκης, ο Χρήστος Χέλμης, ο Αθανάσιος Παναγιωτάτος, ο Αναστάσιος Μαντέλης, ο Τάκης Δεφαλέρμος, ο Ακης Πανταζάτος. Ολοι τους θυμούνται ολοζώντανα κάθε στιγμή, όπως κι εγώ, κι όλοι συγκλονίζονται όταν διηγούνται αυτήν την τραγική επίθεση του Εγκέλαδου στην Κεφαλλονιά μας».
Βομβαρδισμένο τοπίο!
Από τις 9 έως τις 12 Αυγούστου 1953 έγιναν τρεις καταστρεπτικοί σεισμοί αυξανόμενης έντασης, ενώ κατά το ίδιο διάστημα σημειώθηκαν τουλάχιστον 135 μετασεισμοί. Ο πρώτος μεγάλος σεισμός, μεγέθους 6,4 Ρίχτερ, σημειώθηκε στις 9 Αυγούστου του 1953. Ο επόμενος μεγάλος σεισμός, μεγέθους 6,8 Ρίχτερ, έγινε στις 11 Αυγούστου και προξένησε σημαντικές καταστροφές στις πόλεις του Αργοστολίου, του Ληξουρίου και της Ζακύνθου. Η μεγαλύτερη, όμως, καταστροφή επήλθε από τον σεισμό του πρωινού της 12ης Αυγούστου 1953, μεγέθους 7,2 Ρίχτερ, με επίκεντρο τη νοτιοανατολική Κεφαλλονιά, ο οποίος ακολουθήθηκε από ισχυρό μετασεισμό μεγέθους 6,3 Ρίχτερ το μεσημέρι της ίδιας ημέρας.
Ο απολογισμός ήταν 491 νεκροί, 912 σοβαρά τραυματίες και δώδεκα αγνοούμενοι. Το Αργοστόλι και το Ληξούρι ισοπεδώθηκαν, όπως και οι περισσότεροι οικισμοί των τριών νήσων (Ιθάκη, Ζάκυνθος, Κεφαλλονιά), με σημαντικότερη εξαίρεση το Φισκάρδο της Κεφαλλονιάς. Σε σύνολο 33.000 οικοδομών, 27.659 κατέρρευσαν και 2.780 υπέστησαν σοβαρές ζημιές.
Αν και η κυβέρνηση ήταν απροετοίμαστη για την αντιμετώπιση μιας τόσο μεγάλης καταστροφής, παρ’ όλα αυτά η κινητοποίηση των ναυτικών δυνάμεων άλλων χωρών, που έπλεαν στην περιοχή ήταν άμεση. Αμέσως μετά τον σεισμό της 12ης Αυγούστου, δυνάμεις του πολεμικού ναυτικού του Ισραήλ, της Βρετανίας, των Ηνωμένων Πολιτειών, της Ιταλίας, της Γαλλίας και της Νέας Ζηλανδίας, σε συνεργασία με δυνάμεις του Ελληνικού Στρατού, ανέλαβαν το εξαιρετικά δύσκολο έργο της διάσωσης και περίθαλψης των σεισμοπαθών.
ΕΥΑ ΠΑΠΑΔΑΤΟΥ