Στο εγκαταλειμμένο εργοστάσιο της ΠΥΡΚΑΛ, επιχείρηση που ιδρύθηκε το 1874 και αποτέλεσε τον προμηθευτή πυρομαχικών των ελληνικών Ενόπλων Δυνάμεων, στο Λαύριο, ο Μανούσος Μανουσάκης έχει ζωντανέψει την αρχοντική πόλη του Πόντου, την Αμισό (Σαμψούντα).
Από τη ΜΑΡΙΑ ΑΝΔΡΕΟΥ
Οι προσόψεις των δέκα παλιών κτιρίων της βιομηχανίας όπλων έχουν καλυφθεί με σκηνικά ιδιαίτερης αρχιτεκτονικής, που παραπέμπουν στα σπίτια του Πόντου. Από τα μέσα Μαρτίου η σκηνογράφος Κατερίνα Ζουράρη έχει μετατρέψει την ΠΥΡΚΑΛ… σε Χόλιγουντ. Η «Espresso» μπήκε μέσα στον «καφενέ» των Ποντίων της Αμισού και παρακολούθησε σιωπηλά το γύρισμα.
Ο Αργύρης Πανταζάρας, που υποδύεται τον Θέμη, ένα παλικάρι που έχει πολεμήσει για τη Μακεδονία, συνομιλεί με τον βουλευτή πατέρα του Γιώργο Παυλίδη (Τάκης Βαμβακίδης) και τον μητροπολίτη Θεόκλητο (Στέφανος Κυριακίδης).
Οι τρεις τους σχολιάζουν τις ειδήσεις για τον εκτοπισμό των πρώτων είκοσι οικογενειών από την Αμισό, τις οποίες επιχειρούν οι Νεότουρκοι με σκοπό την ίδρυση ενός «καθαρού» τουρκικού κράτους, δίχως να φαντάζονται ότι έπειτα θα ξεκινήσουν οι πορείες θανάτου.
Ο Τούρκος Οσμάν (Λάμπρος Κτεναβός) μπαίνει μέσα στον καφενέ με όπλο και τους τρομοκρατεί, λέγοντας ότι επιτέλους ήρθε η ώρα να φύγουν από τη δική τους γη, που την εκμεταλλεύονταν επί χρόνια, ενώ ο Τούρκος αξιωματικός Αλί (Γιωργής Τσαμπουράκης) τού αρπάζει το όπλο, φωνάζοντας ότι με τις ύβρεις χάνει το όποιο δίκιο του.
Έκπληξη με Βαρβιτσιώτη
Ο Μανούσος Μανουσάκης φωνάζει «Στοπ!» και στην ΠΥΡΚΑΛ εμφανίζεται ο πολιτικός της Νέας Δημοκρατίας Ιωάννης Βαρβιτσιώτης. Ο σκηνοθέτης τρέχει να τον προϋπαντήσει, καθώς είναι φίλος του και του είχε πει τηλεφωνικά ότι δεν χάνει επεισόδιο της σειράς, αφού τον συγκινεί βαθύτατα. «Μπράβο, Μανούσο, τα θερμά μου συγχαρητήρια» του λέει.
Ο σπουδαίος ηθοποιός Στέφανος Κυριακίδης, ο οποίος υποδύεται υποδειγματικά τον μητροπολίτη Θεόκλητο, ένα ιστορικό πρόσωπο που είχε πάρει μέρος και στη μάχη για τη Μακεδονία και στη Σαμψούντα, μας κοιτά και μας λέει: «Η καταγωγή μου είναι από τον Πόντο και τη Θράκη. Μεγάλωσα σε ποντιακό χωριό στην Αριδαία Εδεσσας. Ξέρω πολύ καλά τι τράβηξε ο παππούς μου στα τάγματα θανάτου… Τούρκοι, Πόντιοι, Αρμένιοι ζούσαν ειρηνικά και τους “έσπασαν” τις ψυχές τους. Η ποντιακή λύρα θα κλαίει πάντα γι’ αυτό το “σπάσιμο”».
Καμαρώνω τη δύναμη της ηρωίδας μου
Η Χαρά Μάτα Γιαννάτου είναι μια κούκλα! Χωρίς ίχνος μακιγιάζ, κι όμως η ομορφιά της καθηλώνει. Καθισμένες σ’ ένα παγκάκι στο παλιό εργοστάσιο της ΠΥΡΚΑΛ μάς λέει: «Η casting director Χρύσα Ψωμαδέλλη με κάλεσε για οντισιόν και την επομένη είχα πάρει τον ρόλο της Βασιλικής. Σε όλους τους ρόλους προσπαθώ να δώσω στοιχεία που υπάρχουν μέσα μου, από τον δικό μου χαρακτήρα, αλλά -κακά τα ψέματα- δεν έχω περάσει στη ζωή μου τέτοια τραγωδία, τόση βία και ακραίες καταστάσεις. Καμαρώνω τη δύναμη της ηρωίδας μου. Δεν λυγίζει, δεν γονατίζει, είναι από το ίδιο… κράμα που είναι και ο Θέμης (Αργ. Πανταζάρας). Η Βασιλική είναι υποψιασμένη για την εξόντωση με το που αναγγέλλεται η πρώτη φυγή των κατοίκων. Οι Νεότουρκοι τους λένε ότι θα είναι κάτι προσωρινό, ότι θα πάνε σε καλύτερο μέρος και θα ξαναγυρίσουν στην Αμισό» λέει στην «Espresso».
Όσο για τη δυσκολία των γυρισμάτων, η ίδια απαντά: «Είχα ανατριχιάσει ολόκληρη, πραγματικά βρέθηκα… αλλού όταν μπήκα σ’ έναν στάβλο μέσα στη νύχτα και μαζί με τον Θέμη, τον Μίλτο, απελευθερώσαμε Αρμένιους που ήταν στοιβαγμένοι για εκτέλεση από τους Νεότουρκους».
Σε ό,τι αφορά τον έρωτά της με τον Θέμη, αναφέρει: «Η Βασιλική και ο Θέμης δεν πετάνε σε “ροζ συννεφάκια”. Είναι σύμμαχοι, αγωνιστές του Χριστού και της πατρίδας, παλεύουν για μεγάλα ιδανικά και μετά βάζουν την αγάπη τους. Τα γυρίσματα που κάναμε στο Τατόι και στη Μονή Καισαριανής δεν θα τα ξεχάσω ποτέ».
Έχω καταγωγή από την Τραπεζούντα και ζω την ιστορία των παππούδων μου
Ευγενής και προσηνής, ο Τάκης Βαμβακίδης με τη λήξη της σκηνής μάς πλησιάζει, κάθεται σε ένα ξύλινο τραπέζι και μας πιάνει δέος. Θα μπορούσε να ήταν ο Πόντιος παππούς μας. Ο ίδιος μάς κοιτά βαθιά στα μάτια και λέει: «Ρώτα, μη σαστίζεις».
Η διήγησή του συγκλονίζει: «Η γνωριμία μου με τον Μανούσο Μανουσάκη ξεκινά από τη σειρά “Το παιχνίδι της συγγνώμης”. Όταν με πήρε τηλέφωνο για το “Κόκκινο ποτάμι” δάκρυσα. Είμαι Πόντιος, με καταγωγή από την περιοχή Σεβάστεια της Τραπεζούντας, και όλα αυτά που γυρίζουμε, τις εξοντώσεις, τους βιασμούς, το κάψιμο εκκλησιών με τους χριστιανούς μέσα, είναι η ιστορία μου, μου τα έχουν πει οι παππούδες μου. Η Γενοκτονία των Ποντίων πρέπει να αναγνωριστεί από τη διεθνή κοινότητα. Εγώ έζησα και μεγάλωσα στο Αετοχώρι Ελασσόνας και ξέρω την ιστορία των Ποντίων από πρώτο χέρι, όχι από τα βιβλία ή το πανεπιστήμιο. Ο ήρωάς μου, ο Γιώργος Παυλίδης είναι άρχοντας στην Αμισό. Είναι καλός άνθρωπος, τον αγαπούν όλοι και θέλουν να τον εκλέξουν βουλευτή, σύμφωνα με το νέο φιρμάνι του σουλτάνου. Έτσι και γίνεται. Θριαμβεύει. Αλλά αυτό θα γεμίσει τις ψυχές των Νεοτούρκων με μίσος, γιατί δεν θέλουν ουσιαστικά την ισονομία. Στο γύρισμα είδατε τις πρώτες εκδιώξεις των οικογενειών της Αμισού και τους Νεότουρκους να φωνάζουν με τα όπλα “Πέστε κάτω, σκυλιά”… Η ιστορία θα γίνει πιο σκληρή… Θα πεθάνουν όλοι με τις ευχές του Γερμανού Κάιζερ, που δεν θα κάνει τίποτα, θα συναινέσει στην εξόντωση των Ποντίων, Αρμενίων και άλλων χριστιανικών κοινοτήτων. Αυτό που γράφεται εδώ είναι ιστορία. Στα χνάρια του Κεμάλ και του Κάιζερ περπάτησε και ο Χίτλερ στον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο, με τους Εβραίους και τα στρατόπεδα συγκέντρωσης στο Αουσβιτς… Αφανισμός».
Τους πετσόκοψαν και η Ευρώπη ήταν συνένοχη
Κάτω από ένα πεύκο έγινε η συνέντευξή μας με την Τατιάνα Παπαμόσχου. «Τον Σεπτέμβριο είχαμε συναντηθεί με τον Μανούσο Μανουσάκη στα γενέθλια της θείας του, Ειρήνης Παπά. Τρεις μέρες αργότερα με πήρε τηλέφωνο και μου είπε: “Τατιάνα, θα είσαι η Ευγενία, η μητέρα του Μίλτου στο ‘Κόκκινο Ποτάμι’”. Και του απάντησα αμέσως θετικά. Κανείς δεν μπορεί να πει με σιγουριά ότι μια σειρά θα γίνει επιτυχία, αλλά μέσα μας ξέραμε ότι δεν υπήρχε άλλο σίριαλ που να έχει ασχοληθεί με τη Γενοκτονία των Ποντίων. Με τη Μικρασιατική Καταστροφή είχαμε δει αρκετά» αναφέρει η ηθοποιός και συνεχίζει: «Ξέρετε τι βιοτικό επίπεδο είχαν οι Πόντιοι στη Σαμψούντα; Εγώ διαβάζοντας ιστορικά βιβλία κατάλαβα ότι όλοι ήταν πλούσιοι και τα παιδιά τους σπούδαζαν. Κι από αυτούς τους ανθρώπους δεν γλίτωσε κανείς, σαν τους Εβραίους στον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο».
Η φωνή της πάλλεται όταν μιλά για τη δυσκολία του ρόλου της: «Η αρχόντισσα Ευγενία θα ξεριζωθεί από τη γη της. Η μάνα που λατρεύει τους γιους της, αλλά αγαπά με την ίδια ζέση και τον άνδρα της θα του φωνάξει: “Οι δικοί μου γιοι θα παντρευτούν και θα βαφτίσουν παιδιά, δεν θα πεθάνουν”. Πολύ δύσκολη σκηνή… Μια μητέρα έχει βγάλει νύχια και φωνάζει ακόμη και στον άνδρα της: “Οι δικοί μου γιοι” . Και αυτός δεν πονά; Πατέρας τους είναι, αλλά αυτή σπαράζει. Μιλάμε ότι αυτοί οι άνθρωποι έζησαν πόλεμο, ακραίες συνθήκες. Με τον στρεβλό εθνικισμό και φανατισμό των Νεοτούρκων για την ίδρυση καθαρού κράτους έγιναν εγκλήματα. Οι Πόντιοι αφέθηκαν στη μοίρα τους από την Ευρώπη, η οποία έκανε ότι δεν βλέπει και ήταν συνένοχη στους βασανισμούς. Τους πετσόκοψαν… Αυτή τη λύση έδωσαν».