Η μοναδική εμπειρία για έναν Ελληνα που εργάστηκε στη βάση Κονκόρντια.
Είναι μεσημέρι της Κυριακής του Πάσχα. Εξω έχει ακόμη σκοτάδι, ενώ το θερμόμετρο δείχνει 55 βαθμούς Κελσίου κάτω από το μηδέν. Ωστόσο, το απόκοσμο περιβάλλον δεν προκαλεί καμία έκπληξη στον δρα Βαγγέλη Καϊμακάμη.
Ο Ελληνας γιατρός κάνει ένα διάλειμμα από τη δουλειά του για να ανταλλάξει ευχές με τους δικούς του μέσω ίντερνετ, να τσουγκρίσει αβγά με τους καθολικούς συναδέλφους του και να παρατηρήσει τον έναστρο ουρανό. Εξάλλου, θα πρέπει να συνηθίσει το σκοτάδι, αφού αυτή η νύχτα θα είναι πραγματικά μεγάλη. Θα κρατήσει σχεδόν τρεισήμισι μήνες…
Ολα τα παραπάνω δεν είναι στοιχεία από ταινία επιστημονικής φαντασίας, αλλά γεγονότα. Ο δρ Καϊμακάμης είναι ένας από τους ελάχιστους ανθρώπους στον κόσμο και ο πρώτος Ελληνας που έζησε για εννέα μήνες σε ένα από τα πιο κρύα και αφιλόξενα σημεία της Γης: στην «καρδιά» της Ανταρκτικής. Από τον Ιανουάριο έως τον Νοέμβριο του 2013 εργάστηκε ως ερευνητής στην ιταλογαλλική επιστημονική βάση Κονκόρντια, που βρίσκεται στον «Θόλο της Κίρκης» («Dome Circe»), σε υψόμετρο 3.233 μέτρων πάνω από τη θάλασσα.
Η εν λόγω περιοχή είναι μια κατάλευκη παγωμένη έρημος, όπου η θερμοκρασία το καλοκαίρι δεν ξεπερνά του -25 βαθμούς Κελσίου και τον χειμώνα πέφτει κάτω από τους -80. Σε αυτή την «εξωγήινη» γωνιά του πλανήτη έζησε το Πάσχα του 2013 ο 40χρονος σήμερα επιστήμονας.
«Ηταν σίγουρα το πιο ξεχωριστό Πάσχα από αυτά που έχω περάσει μέχρι τώρα» λέει στην «Espresso» ο δρ Καϊμακάμης, ανακαλώντας στη μνήμη του τη μοναδική εμπειρία. Στις 31 Μαρτίου, τα υπόλοιπα δεκατέσσερα μέλη της αποστολής (εννέα Γάλλοι και πέντε Ιταλοί) είχαν γιορτάσει το Πάσχα των καθολικών, χωρίς κάποιες ιδιαίτερες εκδηλώσεις, εκτός από κάποια γεύματα. «Οι καθολικοί δεν έχουν το παραδοσιακό αρνί, που έχουμε εμείς, και γενικά θεωρούν ως πιο σημαντική γιορτή τα Χριστούγεννα, οπότε το Πάσχα δεν έχει αυτή την αίγλη που έχει για εμάς τους ορθόδοξους» λέει ο ίδιος.
Εναν μήνα αργότερα όμως ήταν η σειρά του να γιορτάσει. «Την Κυριακή 5 Μαΐου, που ήταν το Ορθόδοξο Πάσχα, ήμουν ο μόνος ορθόδοξος κι επομένως ήταν μια γιορτή καθαρά για εμένα» αναφέρει ο δρ Καϊμακάμης. «Για να έχουμε μια επαφή με τα έθιμα και να σπάσουμε λίγο τη μονοτονία, είχα συνεννοηθεί με τον μάγειρα να βάψουμε κάποια αβγά κόκκινα. Βέβαια δεν υπήρχε μπογιά, γιατί οι καθολικοί δεν έχουν αυτό το έθιμο. Επομένως χρησιμοποιήσαμε παντζάρια από κονσέρβα.
Τα βράσαμε μαζί και τα αβγά πήραν ένα χρώμα. Βέβαια δεν ήταν ακριβώς κόκκινα, αλλά τουλάχιστον δεν ήταν άσπρα». Αφού αντάλλαξε ευχές μέσω δορυφορικού ίντερνετ με τους οικείους του στη Θεσσαλονίκη, ο Ελληνας γιατρός και τα υπόλοιπα μέλη της αποστολής πήγαν στο αστρονομικό καταφύγιο, που βρίσκεται σε απόσταση 500 μέτρων από τη βάση. Εκεί τους έδειξε το παραδοσιακό τσούγκρισμα των αβγών και στη συνέχεια ήπιαν παρέα ζεστό γαλλικό κρασί.
Η επιλογή του αστεροσκοπείου για τον εορτασμό του Πάσχα δεν ήταν τυχαία. «Το συνδυάσαμε γιατί ήταν η πρώτη ημέρα που δεν έβγαλε καθόλου ήλιο, οπότε πήγαμε εκεί και για να τον αποχαιρετήσουμε» λέει ο δρ Καϊμακάμης. Το Ορθόδοξο Πάσχα συνέπεσε με την έναρξη της ατελείωτης χειμωνιάτικης νύχτας της Ανταρκτικής.
Στις 5 Μαΐου το θερμόμετρο έδειχνε περίπου -55 βαθμούς Κελσίου, αλλά δύο μήνες αργότερα, στα μέσα Ιουλίου, η θερμοκρασία έπεσε ακόμη χαμηλότερα, μέχρι τους -83 βαθμούς.
«Εκείνες τις μέρες στην Ελλάδα είχε… σαραντάρια. Μιλάμε για σχεδόν 130 βαθμούς διαφορά πάνω στον ίδιο πλανήτη» λέει γελώντας ο δρ Καϊμακάμης. Η δύσκολη αυτή περίοδος, που δοκίμασε τις ψυχολογικές και σωματικές αντοχές των μελών της αποστολής, ολοκληρώθηκε στις 12 Αυγούστου, όταν ο ήλιος έκανε ξανά την εμφάνισή τους στον ουρανό. «Ηταν ένα από τα πιο δυνατά σημεία της εμπειρίας μου εκεί» θυμάται ο Ελληνας επιστήμονας.
«Το περιμέναμε πώς και πώς. Ηταν κάτι που τόνωσε το ηθικό όλων των μελών του πληρώματος, παρόλο που την πρώτη φορά που ξαναείδαμε τον ήλιο ήταν για λίγα λεπτά, ίσα που ξεμύτισε από τον ορίζοντα και ξαναβυθίστηκε και πάλι. Αλλά στη συνέχεια είχαμε κάθε ημέρα 20 λεπτά παραπάνω ηλιοφάνεια, μέχρι που φτάσαμε τέλη Οκτωβρίου να έχουμε 24 ώρες ήλιο».
Αποστολή για μελέτες και πειράματα
Ο Δρ Βαγγέλης Καϊμακάμης έχει ειδικότητα πνευμονολόγου-φυματιολόγου και είναι ο πρώτος Ελληνας επιστήμονας που εργάστηκε στην Κονκόρντια ως απεσταλμένος της Ευρωπαϊκής Διαστημικής Υπηρεσίας (ESA). Η βασική του δουλειά ήταν να διεξαγάγει μελέτες και πειράματα από τον χώρο της αεροδιαστημικής Ιατρικής, τα αποτελέσματα των οποίων θα χρησιμοποιηθούν για τον σχεδιασμό μακρινών διαστημικών ταξιδιών και για τη δημιουργία βάσεων σε άλλους πλανήτες.
Ο λόγος που τα πειράματα διεξάγονται στην Κονκόρντια είναι ότι οι εκεί συνθήκες διαβίωσης παρουσιάζουν πολλές ομοιότητες με εκείνες μιας διαστημικής αποστολής, όπως είναι η υποξία λόγω έλλειψης επαρκούς οξυγόνου, οι ακραίες εναλλαγές φωτός και σκοταδιού και η μακροχρόνια συμβίωση πολλών ατόμων σε μικρό χώρο χωρίς δυνατότητα διαφυγής (η βάση είναι αποκλεισμένη εννέα μήνες τον χρόνο).
«Αυτό που διαφαίνεται είναι ότι σίγουρα επιβαρύνεται ο ανθρώπινος οργανισμός από τις συνθήκες αυτές. Το θέμα είναι σε τι βαθμό επιβαρύνεται, τι συμβαίνει μακροπρόθεσμα και φυσικά πώς μπορούμε να αναπτύξουμε αντίμετρα για να αντιμετωπίσουμε αυτές τις συνθήκες» επισημαίνει ο ίδιος.
Μπορεί ο δρ Καϊμακάμης να ήταν ο πρώτος Ελληνας επιστήμονας στην Κονκόρντια, αλλά όχι και ο τελευταίος. Τη θέση του στο ερευνητικό πόστο της ESA πήρε ένας άλλος απόφοιτος της Ιατρικής Σχολής του ΑΠΘ, ο Αδριανός Γολέμης, που θα συνεχίσει την έρευνα με νέα πειράματα και μελέτες. Σε λίγα 24ωρα πάντως ο κ. Γολέμης θα ζήσει το δικό του μοναδικό Πάσχα στην πιο αφιλόξενη γωνιά της Γης.
