Ο άγιος του αιώνα μας στο θέατρο! Ο άγιος της υπομονής και της συγχώρεσης εμπνέει μια θρησκευτική θεατρική παράσταση-διαμάντι, κουράγιο αλλά και βάλσαμο για τις ψυχές των θεατών, και το κοινό ανταποκρίνεται στο κάλεσμα.
- Aπο τη Μαρία Ανδρέου
Η «Espresso» παρακολούθησε τις πρώτες πρόβες του έργου του Θανάση Σταυρόπουλου «Αγιος Νεκτάριος, από τη γη στον ουρανό» στο θέατρο Αλκμήνη, σε σκηνοθεσία του βραβευμένου Μενέλαου Τζαβέλλα, και είχε την τιμή και τη χαρά να συνομιλήσει με τον σπουδαίο ηθοποιό του θεάτρου μας Κώστα Αρζόγλου, ο οποίος φωτίζει την παράσταση στον ρόλο του Πατριάρχη Αλεξανδρείας Σωφρονίου Δ’.
«Δεν είναι η πρώτη μου φορά που συμμετέχω σε θεατρική παράσταση θρησκευτικού χαρακτήρα» μας λέει ο Κώστας Αρζόγλου και προσθέτει: «Είχα σκηνοθετήσει μια παραγωγή μεγάλη για τον Ιωάννη τον Πρόδρομο. Είχα συναντηθεί με την επίσημη Εκκλησία και τότε είχα πλησιάσει πολύ αυτά που θεωρούνται “μεταφυσικά”. Σήμερα είμαι ένθεος με έναν υλιστικό τρόπο. Δηλαδή η φύση έχει δώσει στους ανθρώπους πέντε εργαλεία -τις αισθήσεις τους-, αλλά κανείς δεν μας λέει ότι δεν υπάρχει ένα έκτο ή ένα έβδομο εργαλείο. Υπάρχουν πράγματα που δεν ξεκλειδώνουν με μια απλή τανάλια. Συγκινήθηκα λοιπόν πολύ με το ότι με σκέφτηκαν να είμαι μέσα σε αυτόν τον μεταφυσικό κόσμο και ελπίζω να ψηλαφίσουμε τις κρυφές γωνιές του χαρακτήρα του αγίου Νεκταρίου».
Το κοινό ακολουθεί τον Νεκτάριο εκ Σηλυβρίας, τον πρωτοπόρο δάσκαλο και προστάτη των αδυνάτων, των φτωχών και όσων αναζητούν εργασία, στο φιλανθρωπικό και ποιμαντικό του έργο αλλά και στους διωγμούς και τις συκοφαντίες που υπέστη. Μέσα από τα βήματά του, από τη Θράκη στην Κωνσταντινούπολη, στη Χίο, στην Αθήνα, στην Αίγυπτο, στη Λιβύη και πάλι πίσω στην Ελλάδα, οι θεατές ανακαλύπτουν έναν «σύγχρονο» άγιο, ο οποίος με την ταπεινότητα και την αφοσίωσή του εμπνέει μέχρι σήμερα.
Κύριε Αρζόγλου, πώς μπήκατε στο ταξίδι της ζωής του αγίου Νεκταρίου;
Μου άρεσε πολύ η ιδέα της μεταφοράς της ζωής του στο θεατρικό σανίδι και μου άρεσε πολύ και το κείμενο. Το ίδιο το θεατρικό έργο. Η αλήθεια είναι ότι δεν ήξερα όλο του τον βίο. Ο άγιος Νεκτάριος ήταν μια σπουδαία προσωπικότητα και στον χώρο των γραμμάτων ως δάσκαλος, παιδαγωγός και συγγραφέας. Η ζωή του ήταν μια συνεχής μάχη, ένας μεγάλος αγώνας. Η εικόνα αυτού του ανθρώπου, η στάση του απέναντι στους συκοφάντες του, σε όσους τον αδίκησαν, μου κίνησε το ενδιαφέρον.
Τι θα δούμε σε αυτή τη θεατρική παράσταση;
Η παράσταση αποκαλύπτει την προσωπική περιπέτεια του αγίου, περιγράφοντας τα δυσκολότερα και τα πιο συγκινητικά κεφάλαια της ζωής του και προσφέρει ένα βαθύ πνευματικό ταξίδι που ενώνει το κοινό με τη θρησκευτική κληρονομιά μας. Καθώς αποκαλύπτεται η ζωή του αγίου Νεκταρίου, ο θεατής βιώνει τον πνευματικό πλούτο και τη θαυματουργία που κατέστησαν αυτόν τον άγιο να είναι μια πηγή έμπνευσης για όλους. Η παράσταση παρουσιάζει τον ενάρετο αλλά δύσκολο βίο του αγίου Νεκταρίου, με στόχο να μας υπενθυμίσει ότι ακόμα και στους πιο σκοτεινούς καιρούς η αλληλεγγύη, η αγάπη και ο σεβασμός μπορούν να φωτίσουν τον δρόμο και να μας χαρίσουν ελπίδα και δύναμη.
Ποια θεωρείτε ότι ήταν τα χαρίσματα του αγίου Νεκταρίου;
Νομίζω, η υπομονή και η ταπείνωση. Χαρίσματα που τον διέκριναν σε όλη του τη διαδρομή. Ο άγιος Νεκτάριος είχε μια εσωτερική ισορροπία. Ηταν μια καθαγιασμένη προσωπικότητα. Ο άνθρωπος από τη φύση του υποφέρει συνήθως από τους κακούς λογισμούς. Ο άγιος Νεκτάριος, πάρα τον φθόνο και τη ζήλια εκείνων που τον καταδίωξαν, ουδέποτε παραπονέθηκε, ουδέποτε εκδικήθηκε. Είχε νεκρώσει το εγώ του. Αυτή ήταν η μεγάλη υπέρβαση. Ο άγιος Νεκτάριος ήταν σε μια συνεχή κίνηση. Είχε ένα μεγαλείο. Το μεγαλείο του ήταν ότι έχτιζε ξανά και ξανά από την αρχή. Τον κυνηγούσαν συνεχώς οι συκοφάντες, αλλά αυτός από το μηδέν που τον έφταναν συνέχιζε να δημιουργεί νέα πράγματα. Τον άγιο Νεκτάριο τον αισθάνεσαι ανθρώπινα. Τον σέβομαι και τον αγαπάω για όσα πέρασε και μας δίδαξε. Ο άγιος Νεκτάριος ξεκινούσε συνεχώς από την αρχή, από το «Α». Αυτό που έκανε ήταν υπεράνθρωπο. Να εκδιωχθεί από την Αίγυπτο, να μην μπορεί να βρει εργασία στην Αθήνα ως κληρικός και παρ’ όλα αυτά να δώσει τον αγώνα του και να φτάσει να γίνει μέχρι και διευθυντής της Ριζαρείου Σχολής, ενός σπουδαίου εκπαιδευτικού οργανισμού τότε στην Ελλάδα.
Πόσο καταλυτική ήταν η σκηνοθεσία του Μενέλαου Τζαβέλλα στην παράσταση;
Με τον Μενέλαο έχουμε τις ίδιες πεποιθήσεις, την ίδια θεατρική ματιά. Εχουμε τα ίδια όρια, την ίδια οπτική. Ο Μενέλαος έχει γνώσεις σε μια εποχή που κατακλύζεται από έναν κυκεώνα πληροφοριών. Η σκηνοθεσία του έχει μέτρο. Το μέτρο των αρχαίων. Το να έχεις μέτρο είναι κατόρθωμα. Είναι σοφία.
Τι ξέρατε για τον Πατριάρχη Σωφρόνιο;
Ο Πατριάρχης Αλεξανδρείας Σωφρόνιος ήταν σημαντικός ιεράρχης. Μην ξεχνάτε ότι ο άγιος Νεκτάριος ήταν πνευματικό του παιδί. Ο Πατριάρχης Σωφρόνιος κατείχε αυτή την έδρα με το σπαθί του. Και ήταν μια δύσκολη έδρα. Ο Πατριάρχης Σωφρόνιος άκουγε από τους δολοπλόκους ότι ο άγιος Νεκτάριος διεκδικεί τη θέση του. Δεν πιστεύω ότι ο Σωφρόνιος ήταν προσκολλημένος στη θέση του. Νομίζω ότι επηρεάστηκε από τις πολλές κατηγορίες… Ο άγιος Νεκτάριος είχε την ψυχική δύναμη να αντέξει και να μη λυγίσει με όλον αυτόν τον πόλεμο που του έκαναν στο Κάιρο, στην πατριαρχική έδρα, στον Αγιο Νικόλαο στο Χαμζάουι. Το δωμάτιό του στο Κάιρο είχε γίνει και η φυλακή του, καθώς δεν τον άφηναν να δει και το ποίμνιό του. Τον διέβαλαν μέσα από την ίδια την Εκκλησία, γιατί έβλεπαν τις αρετές του και το πόσο αγαπητός ήταν στον λαό από το φιλανθρωπικό του έργο. Ο άγιος Νεκτάριος χάραζε μέρα με τη μέρα τον δικό του δρόμο, παρά τον πόλεμο. Είχε όπλο του την αγάπη και είχε τον δικό του ηθικό μπούσουλα. Ηταν σε μια συνεχή εκκίνηση.
Σε τι εποχές ζούμε σήμερα, κύριε Αρζόγλου;
Σε εποχές που έχει χαθεί ο ηθικός μπούσουλας. Δεν έχουμε ούριο άνεμο. Ζούμε σε εποχές υπερπληροφόρησης. Δεχόμαστε πληροφορίες αντικρουόμενες, σχεδόν καμία από αυτές δεν είναι ποτέ προς στην ίδια κατεύθυνση. Σήμερα ο ηθικός άνθρωπος πάει κόντρα με το σύστημα. Ζει αντίξοες συνθήκες.
Διανύουμε την αναστάσιμη περίοδο του Κυρίου μας. Για σαράντα μέρες λέμε «Χριστός Ανέστη», μέχρι και της Αναλήψεως. Τι σημαίνει για εσάς το Πάσχα;
Πάσχα σημαίνει για μένα Ανάσταση. Αιώνια ζωή. Νίκης της ζωής απέναντι στον θάνατο. Αυτή η περίοδος μου αρέσει πάρα πολύ. Μου αρέσει και η αντίληψη του ελληνικού λαού, της Ορθοδοξίας μας για το Πάσχα, οι ακολουθίες στην Εκκλησία. Από τη μεριά μου, έχω εκπαιδεύσει την κόρη μου να ζει αυτή την περίοδο του Πάσχα μέσα από την εκκλησία, να πηγαίνει στην λειτουργία της Αναστάσεως. Μου αρέσει πολύ όλη αυτή η τελετουργία με το άγιο φως, το ότι ο ένας το παίρνει από τον άλλον, σαν το φιλί της ζωής, με τη λαμπάδα του. Και όλα αυτά τα χαρμόσυνα έρχονται μέσα από τον Σταυρό, τη θυσία, το θείο πάθος, την ταφή του Κυρίου μας. Τα εγκώμια της Μεγάλης Παρασκευής είναι για μένα οι πιο ωραίοι ύμνοι. Από το «Ω γλυκύ μου έαρ» μέχρι το «Αι γενεαί πάσαι»… Οι ύμνοι αυτοί είναι ποίηση… Ενα σπουδαίο μέλος. Μέσα στο πένθος και στη θλίψη υπάρχει μια ελπίδα, μια αισιοδοξία. Η Μεγάλη Εβδομάδα είναι πολύ όμορφη και ανοιξιάτικη στη χώρα μας. Ο Χριστός λυγίζει πάνω στον Σταυρό από τη μεγάλη του αγάπη προς τον άνθρωπο, παίρνει τις αμαρτίες μας πάνω του για να μας λυτρώσει. Ο Θεός μάς δείχνει πάνω στον Σταυρό πώς είναι να αγαπάς.
Τι θέλετε να μείνει στον θεατή από την παράσταση για τον άγιο Νεκτάριο;
Οτι οι άγιοι και τα θαύματά τους είναι δίπλα μας. Η ζωή του αγίου Νεκταρίου δεν ήταν μια χαρούμενη ζωή. Αλλά ο άγιος είχε μια ηρωική ματιά σε όσα περνούσε. Είχε μια εσωτερική ηρεμία μέσα στις αντιξοότητες. Αυτή την ηρεμία του την εύχομαι σε όλους μας μέσα στις φουρτούνες της ζωής. Πιστεύω ότι η τέχνη μπορεί να αλλάξει τη ζωή μας. Και το θέατρο – μια καλή παράσταση μπορεί να μας γεμίσει φως. Να μας δώσει δύναμη και ας γυρίσει ο κόσμος ανάποδα. Ο κόσμος έχει ανάγκη από αγάπη και από φως. Δεν ξεριζώνεται από την ύπαρξή τους, από την καρδιά τους το καλό. Αυτός είναι νόμος.
