Ήρθαν λοιπόν ξανά οι μέρες που το βλέμμα στρέφεται στον άθλο του Ορθόδοξου ασκητισμού. Οι «Πρωταγωνιστές» για μια ακόμη χρονιά καταγράφουν αυθεντικές εικόνες και μαρτυρίες ανθρώπων που έχουν απαρνηθεί τις οικογένειες τους, τις δουλειές τους, τους τόπους τους και έχουν αφοσιωθεί, ψυχή τε και σώματι στη λατρεία του Θεού. Η «εξερεύνηση» του Σταύρου Θεοδωράκη σε τρία μοναστήρια, στη Ρόδο, τον Όλυμπο και τον Ταΰγετο, αναδεικνύει σπάνιες στιγμές του μοναχισμού στον τόπο μας. Μπαίνει μέσα σε ναούς και μεσαιωνικούς πύργους, σε περιβόλια και στάνες, αλλά και στους άβατους χώρους των ιερών κοινοβίων.
Μονή Παναγίας Υψενής στη Ρόδο
Δύο χρόνια μετά την καταστροφική πυρκαγιά που πλήγωσε τη Ρόδο, ο Σταύρος Θεοδωράκης περιηγείται στη Μονή Παναγίας Υψενής. «Ρίσκαραν τη ζωή τους για να σώσουν το μοναστήρι τους», έγραψε ο ξένος τύπος για την αυταπάρνηση τους.
Σήμερα ο τόπος τους πρασινίζει ξανά. Στα χωράφια αλλά και στα εργαστήρια της Μονής οι 21 αδελφές – δυο μάλιστα ήρθαν από πολύ μακριά, από την Ουγκάντα και τη Νέα Ζηλανδία – με ιδρώτα αλλά και χαμόγελα, μοχθούν στα διακονήματα, που τους όρισε η Ηγουμένη. Ο Σταύρος Θεοδωράκης τις παρακολουθεί να παρασκευάζουν παραδοσιακό μάτσι, κηραλοιφές, λιβάνι και χρυσοκέντητα εκκλησιαστικά υφαντά.
Μονή Αγίου Διονυσίου εν Ολύμπω
Το Ορθόδοξο ανδρώο κοινόβιο που κρύβει ένα έγκλημα κατά του πολιτισμού. Το 1943 το ανατίναξαν απ’ τα θεμέλια οι Γερμανοί. Αρκετές δεκαετίες αργότερα όταν άρχισε η εκ βάθρων ανοικοδόμησή του, ένας βετεράνος της Βέρμαχτ που έλαβε μέρος στην ισοπέδωση -για να εξιλεωθεί- έστειλε στους μοναχούς φωτογραφίες και σχέδια της παλιάς Μονής που βοήθησαν «τα μάλα» στην πιστή αναστήλωσή του, κερδίζοντας επάξια ένα αναμμένο κεράκι στο μανουάλι της.
Σήμερα, στις ανατολικές υπώρειες του Ολύμπου, 28 μοναχοί έχουν στήσει τη νέα Μονή Αγίου Διονυσίου. Πολλοί χώροι της, παραμένουν άβατοι για τις γυναίκες, τηρώντας το Αγιορείτικο τυπικό. Στις εκτάσεις της, υπάρχουν στάνες, μαντριά, αλλά και τυροκομείο και παρασκευαστήριο ταχινιού και φυστικοβούτυρου. Η κάμερα των «Πρωταγωνιστών» κατέγραψε και γέννες από την σπάνια ράτσα του μαύρου χοίρου.
Ανάμεσα σε εξομολογητικές μαρτυρίες ξεχωρίζει ο μοναχός Δοσίθεος, που περιγράφει την τιτάνια υπομονή που χρειάζεται για να ιστορηθεί ένα ψηφιδωτό. Αποκαλύπτει επίσης, πώς ένα βιβλίο, που αρχικά νόμιζε ότι κάποιος γκουρού θα του φανέρωνε τα μυστικά του Ινδουισμού, ήταν αυτό που μέσα σε δέκα λεπτά τον έκανε να καταλάβει για ποιο λόγο ζει ο άνθρωπος και τον παρακίνησε να φορέσει το ράσο.
Μονή Παναγίας Ζερμπίτσας
Εξήντα χρόνια πριν, μια ολιγομελής γυναικεία αδελφότητα εστάλη σε μια βουνοκορφή του αγέρωχου Ταΰγετου, για να δώσει ζωή στη Μονή Ζερμπίτσας που είχε ερημώσει. Σήμερα μια ακμάζουσα γυναικεία συνοδεία με εννέα μοναχές και μια δόκιμη, εμψυχώνει ένα μοναστήρι του 17ου αιώνα, που χτίστηκε πάνω στα ερείπια ενός δωρικού ναού. «Τον τόπο που μεγαλώσαμε τον ξεχνάμε», εξηγεί η αδελφή Μυροβλύτισσα -η μόνη που απέμεινε από την αρχική ομάδα- ξεναγώντας τον Σταύρο Θεοδωράκη στις μικρές κατακόμβες της Μονής που παλιά ήταν στάβλοι και αποθήκες.
«Όσο πιο λίγα βιώσεις έξω στον κόσμο, τόσο πιο καλά νιώθεις μετά εδώ», λέει η αδελφή Χριστοδούλη την ώρα που πλέκει ένα κομποσκοίνι. Πολλοί το φορούν ως βραχιόλι, αλλά εδώ το έχουν για να μετράνε τον κανόνα της προσευχής. «Εννέα στροφές έχει ο κάθε κόμπος, συμβολίζοντας τα εννέα τάγματα των αγγέλων» εξηγεί.
