Τα σχέδια ανοικοδόμησης της Αθήνας (που συμπληρώνει 180 χρόνια ως πρωτεύουσα της Ελλάδας) επί Οθωνα, οι Ολυμπιακοί Αγώνες του 1896 και το φαινόμενο της αστυφιλίας.
Με 7.000 κατοίκους και ένα πρωτοφανές σκηνικό, φτιαγμένο από ερείπια αρχαίων, βυζαντινών και μεσαιωνικών κτιρίων και συμπληρωμένο από καλύβες και παραπήγματα, η Αθήνα φυσιολογικά δεν θα είχε ελπίδα να ανακηρυχτεί πρωτεύουσα κράτους. Υποψήφιες πόλεις στην «κόντρα» ήταν επίσης το Αργος, η Κόρινθος, τα Μέγαρα, ο Πειραιάς και φυσικά το Ναύπλιο, που ήταν μέχρι τότε η πρωτεύουσα της Ελλάδας. Κι όμως, η ιστορία της Αθήνας και η φήμη της ως «λίκνο» της δημοκρατίας και του αρχαίου ελληνικού πολιτισμού βάρυνε τόσο πολύ ώστε, αν και αουτσάιντερ, κέρδισε τον αγώνα και στις 18 Σεπτεμβρίου του 1834 ανακηρύχτηκε επίσημα «Βασιλική καθέδρα και πρωτεύουσα».
Τα πρώτα χρόνια
Από του Ψυρρή έως του Μακρυγιάννη, γύρω από την Ακρόπολη και με κέντρο την Παλιά Πόλη, δηλαδή την Πλάκα, η μικρή Αθήνα δεν είχε πάνω από 170 κατοικίες όταν ονομάστηκε πρωτεύουσα. Δεν είχε επίσης σύστημα ύδρευσης, δρόμους, δημόσιο φωτισμό ούτε συγκοινωνίες. Ο Οθωνας παρήγγειλε την ανοικοδόμηση της πόλης σε τρεις αρχιτέκτονες, τον Ελληνα Κλεάνθη και τους Βαυαρούς Schubert και Leo von Klenze, παραγγέλνοντάς τους κατηγορηματικά να προστατεύσουν τους αρχαιολογικούς χώρους. Προτού περάσει μία πενταετία η πόλη είχε ήδη 1.000 κατοικίες, πολλές αυθαίρετες και κακώς δομημένες. Ηταν όμως μια αρχή…
Η ανοικοδόμηση
Η κατασκευή των πρώτων αποχετεύσεων ξεκινά το 1840 στις οδούς Αιόλου, Ερμού, Κολοκοτρώνη και Αγίου Μάρκου -την ίδια χρονιά χτίζεται και το πρώτο θέατρο «έξω από την πόλη», κάπου πίσω από τη Λαχανογορά- και έως το 1860 σκεπάζεται το ρέμα της Σταδίου, από την Ομόνοια έως το Σύνταγμα. Μέχρι το 1853 -όταν η Ομόνοια ήταν ακόμη αλάνα- ο πληθυσμός της πόλης ανεβαίνει στους 30.500 κατοίκους, έναν χρόνο αργότερα όμως εκδηλώνεται φοβερή επιδημία χολέρας και επιβάλλεται καραντίνα στους κατοίκους, από τους οποίους πεθαίνουν χιλιάδες. Το 1879, πάντως, οι κάτοικοι έχουν ξεπεράσει τους 65.000. Η Αθήνα έχει πια να επιδείξει το Παλαιό Βασιλικό Παλάτι (τη σημερινή Βουλή), το Κτίριο της Παλαιάς Βουλής, τον Εθνικό Κήπο, τη Βιβλιοθήκη. Το Κολωνάκι είναι ακόμα εξοχή, η λεωφόρος Αλεξάνδρας ακατοίκητη ρεματιά και η Κυψέλη, όπου οι Αθηναίοι πηγαίνουν εκδρομή, έχει λίγες αγροικίες και εξοχικά. Το 1896 η Αθήνα φιλοξενεί τους πρώτους Ολυμπιακούς της νεότερης Ιστορίας. Ο πληθυσμός είναι πλέον 123.000, τα όρια της πόλης έχουν τραβηχτεί στην περιοχή του Στρέφη και οι επισκέπτες που φτάνουν στην πόλη μπορούν να δουν επίσης την Ακαδημία, το Δημαρχείο Αθηνών, το Ζάππειο Μέγαρο και το σχεδόν έτοιμο νέο βασιλικό παλάτι (τώρα το Προεδρικό Μέγαρο) σε μια πόλη που αρχίζει να μεταμορφώνεται σε διαμάντι νεοκλασικών κτιρίων. 
Η δημόσια υγεία
Ο κονιορτός, η σκόνη από τους χωματόδρομους είναι από τα χαρακτηριστικά γνωρίσματα της πόλης, μέχρι που το 1905 ο δήμαρχος Σπύρος Μερκούρης αποφασίζει να δοκιμάσει την ασφαλτόστρωση, ξεκινώντας από την οδό Αιόλου και συνεχίζοντας σε τμήματα της Πανεπιστημίου, της Πειραιώς, αλλά και στην πλατεία Ομονοίας, για να ακολουθήσουν και κάποιοι άλλοι κεντρικοί δρόμοι. Η έλλειψη αποχετεύσεων, όμως, εξακολουθεί να απειλεί τη δημόσια υγεία και οι Αθηναίοι το εκφράζουν με τα τοπωνύμια. Αποκαλούν «χεζοπόταμο» την οδό… Βουκουρεστίου και «χεζολίθαρο» την περιοχή μεταξύ Μεταξουργείου και Βοτανικού. Το πρόβλημα γιγαντώνεται με το πληθυσμιακό «μπαμ» που γνωρίζει η Αθήνα από το 1922, όταν αρχίζουν να φτάνουν οι πρόσφυγες της Μικράς Ασίας και ο πληθυσμός της μέχρι το 1925 ανεβαίνει σε 443.000, με 1.075 κατοίκους ανά τετραγωνικό, όταν το 1896 ήταν 298. Ο δήμαρχος Σπύρος Πάτσης θα δώσει λύση στο πρόβλημα της λειψυδρίας με τη χρήση θαλασσινού νερού για τον καθαρισμό της πόλης (τη μεταφορά του αναλαμβάνει η αγγλική εταιρία Ούλεν).
Η Κατοχή και η αστυφιλία
Ενώ η Αθήνα αποκτά -έστω και λίγο- το άρωμα μεγάλης ευρωπαϊκής πόλης, η γερμανική Κατοχή έφερε την Αθήνα (που έχει ήδη στριμωγμένες στα όριά της 1.117.000 ψυχές) στα πρόθυρα της απόλυτης καταστροφής, με τον πληθυσμό της να ζει μια τρομερή περίοδο πείνας και λοιμών και το κτιριακό δυναμικό της να καταστρέφεται, ενώ το 1944 μετατρέπεται και σε πεδίο μάχης για τον εμφύλιο πόλεμο. Το 1951, ωστόσο, οι κάτοικοι φτάνουν σχεδόν το 1.377.000, ενώ δέκα χρόνια αργότερα ο πληθυσμός έχει ήδη αυξηθεί κατά περίπου 500.000! Είναι ακριβώς η εποχή που δίνονται ισχυρά κίνητρα για την ανοικοδόμηση, με το κράτος να παρέχει ελευθερία κινήσεων στους κατασκευαστές, μέσω της αντιπαροχής και της αύξησης συντελεστών εκμετάλλευσης της γης. Κάπως έτσι ένα μεγάλο ποσοστό του κτιριακού πλούτου αντικαθίσταται από πολυκατοικίες, που χτίζονται όπως-όπως για να στεγάσουν τους νέους, πολλούς κατοίκους στην Αθήνα. Την ίδια στιγμή ένα μεγάλο ποσοστό των ντόπιων κατευθύνεται σε αυθαίρετες κατοικίες στα δυτικά του λεκανοπεδίου φτιάχνοντας νέους οικισμούς. Η τάση ενισχύεται και στη δεκαετία του ’70, όταν οι συντελεστές δόμησης αυξάνονται κατά περίπου 30%, καταδικάζοντας μια πόλη που ξεκίνησε με προδιαγραφές να γίνει «χαρά της γης και της αυγής μικρό γαλάζιο κρίνο» («Αθήνα», 1960, στίχοι Νίκος Γκάτσος, μουσική Μάνος Χατζηδάκις) να καταλήξει «μια πόλη στη νέα Σαχάρα, μια έρημος όλο μπετό» («Αθήνα», 1978, στίχοι Σώτια Τσώτου, μουσική Χρήστος Γκάρτζος).
Οι Αθηναίοι γράφουν την ιστορία της πόλης τους στο facebook
Η γοητευτική ιστορία και οι φωτογραφίες της παλιάς Αθήνας προβάλλουν ως δυνατός μαγνήτης και τα social media το αποδεικνύουν. Στο facebook, για παράδειγμα, έχουν δημιουργηθεί δεκάδες σελίδες και ομάδες αφιερωμένες στην Αθήνα του παρελθόντος. H ανταπόκριση είναι σε όλες μεγάλη, καθώς χιλιάδες χρήστες σπεύδουν όχι μόνο να γίνουν μέλη αλλά και να συμμετέχουν ενεργά, προσθέτοντας διαρκώς σπάνιες φωτογραφίες από την Αθήνα άλλων εποχών. Η «Εspresso της Κυριακής» επικοινώνησε με τον διαχειριστή της πρώτης ομάδας του είδους που δημιουργήθηκε στο facebook, δίνοντας το σύνθημα να ακολουθήσουν κι άλλοι στα ίδια βήματα.
«Η ομάδα “Παλιές φωτογραφίες της Αθήνας” ξεκίνησε τον Δεκέμβρη του 2009 από τη δική μου περιέργεια να βρω παλιές φωτογραφίες της Αθήνας, ώστε να δω την εξέλιξή της στο πέρασμα των χρόνων» λέει ο Spiros, προσθέτοντας πως στόχος είναι η ανάδειξη του παρελθόντος και η υπενθύμιση του πόσο υπέροχη υπήρξε κάποτε η πόλη. «Σημαντικό επίσης ήταν το να εμπλουτίσουμε τις γνώσεις μας μέσα από προσωπικά βιώματα και φωτογραφίες από τα οικογενειακά αρχεία των μελών. Οσον αφορά την ανταπόκριση; Πάνω από 80.000 μέλη τα πρώτα δύο χρόνια, μέχρι που κάποια στιγμή άλλαξαν οι ομάδες του facebook και φτιάξαμε και δεύτερο γκρουπ ώστε να καλύψουμε το υλικό μας σε φωτογραφίες (πάνω από 5.000 διαφορετικές). Στη συνέχεια φτιάχτηκαν άπειρα γκρουπ, του τύπου παλιές φωτογραφίες από αυτοκίνητα, πόλεις διαφημίσεις κλπ».
Οπως τονίζει ο Spiros, ο πρώτος βοηθός του υπήρξε το… Google. «Στη συνέχεια, όμως, βοηθούσαν με τα σχόλιά τους και τον καθημερινό κόπο τους καθηγητές, δάσκαλοι, αρχιτέκτονες, δημοσιογράφοι. Ανθρωποι που γνώριζαν συμμετείχαν με τα σχόλιά τους και δημιουργικό διάλογο, όπως και άτομα που πρόσφεραν συνεχώς την πολύτιμη βοήθειά τους, για παράδειγμα ο Θοδωρής, ο Σπύρος, ο Στέφανος, η Δέσποινα, ο Νίκος και τόσοι άλλοι. Στα γκρουπ έχουμε μέλη Ελληνες και μη, όλων των ηλικιών και από όλο τον κόσμο, καθώς και ανθρώπους μεγάλης ηλικίας που έζησαν την ιστορία της Αθήνας. Το μήνυμα που θέλουμε να στείλουμε είναι: σεβαστείτε και αγαπήστε την πόλη μας. Υπήρξε διαφορετική και υπέροχη».