Υποστήριξη και δράση για την καταπολέμηση της ασθένειας.
ΞΕΝΗ ΔΗΜΟΣΙΕΥΣΗ
Η φυματίωση εξακολουθεί να αποτελεί πολύ σοβαρή αιτία νοσηρότητας και θνητότητας σε παγκόσμια κλίμακα, ειδικά σε αναπτυσσόμενες χώρες της Ασίας και της Αφρικής. Μόλις το 2011 ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας (ΠΟΥ) κατέγραψε 8,7 εκατομμύρια νέα κρούσματα, 500.000 περιστατικά πολυανθεκτικής φυματίωσης (φυματίωση ανθεκτική στα δύο κύρια αντιφυματικά φάρμακα) και 1,4 εκατομμύρια θανάτους από φυματίωση. Από τους ασθενείς που κατέληξαν, μισό εκατομμύριο αφορούσε γυναίκες ηλικίας 15-44 ετών, ενώ 64.000 ήταν παιδιά. Στην προσπάθεια ελέγχου της φυματίωσης ο ΠΟΥ έχει θεσπίσει έξι στόχους (Millennium Developments Goals) που αφορούν: 1) Την επέκταση και ενίσχυση του προγράμματος βραχύχρονης θεραπείας υπό άμεση επιτήρηση, 2) τη λήψη ειδικών μέτρων για ασθενείς με φυματίωση και HIV λοίμωξη, καθώς και για ασθενείς με φυματίωση ανθεκτική στα αντιφυματικά φάρμακα, 3) την ενδυνάμωση των συστημάτων υγείας, 4) τη δέσμευση όλων των κρατικών και μη φορέων που εμπλέκονται με την υγεία, 5) την ενημέρωση της κοινότητας και 6) την προώθηση και στήριξη της έρευνας για τη φυματίωση. Τελικός στόχος του ΠΟΥ είναι να μειωθεί, μέχρι το 2015, στο μισό ο αριθμός νέων περιστατικών της νόσου, ενώ μέχρι το 2050 να έχει επιτευχθεί η εξάλειψη της φυματίωσης ως πρόβλημα δημόσιας υγείας (< 1 περίπτωση / 1.000.000 πληθυσμού). Αποτέλεσμα των παραπάνω μέτρων ήταν, μετά το 2004 που καταγράφηκε ο υψηλότερος αριθμός νέων κρουσμάτων φυματίωσης (143 περιπτώσεις / 100.000 πληθυσμού), η μείωση του αριθμού νέων κρουσμάτων διεθνώς (για το 2011, 125 περιπτώσεις / 100.000 πληθυσμού). Παρ’ όλα αυτά το πρόβλημα της φυματίωσης συνεχίζει να υφίσταται. Δύο γεγονότα που φαίνεται να αποτελούν σημαντικά εμπόδια στον έλεγχο της νόσου είναι η πολυανθεκτική φυματίωση και η HIV λοίμωξη.
Ετσι, παρά την πρόοδο που έγινε τα τελευταία χρόνια στον εντοπισμό των περιστατικών πολυανθεκτικής φυματίωσης, η κατάσταση συνεχίζει να είναι ανησυχητική, ιδιαίτερα σε χώρες της Ανατολικής Ευρώπης και της Κεντρικής Ασίας. Θα πρέπει να έχουμε υπόψη μας ότι για κάθε περιστατικό πολυανθεκτικής φυματίωσης που δεν λαμβάνει την κατάλληλη θεραπεία μπορεί να μεταδοθεί η νόσος σε άλλα δέκα-δεκαπέντε άτομα του στενού περιβάλλοντος. Το πρόβλημα είναι πολύ μεγαλύτερο αν αναλογιστούμε ότι μόλις το 1/5 των ασθενών με πολυανθεκτική φυματίωση λαμβάνει τη σωστή αγωγή. Σχετικά με τους ασθενείς με φυματίωση και HIV λοίμωξη, το πρόγραμμα του ΠΟΥ έχει βοηθήσει 1,3 εκατομμύρια ασθενείς από το 2005 έως το 2011. Συνολικά, 48% των ασθενών με φυματίωση που διαγνώστηκαν με HIV λοίμωξη έλαβε την κατάλληλη αντιρετροϊκή αγωγή (θεραπεία δηλ. ειδική έναντι του ιού HIV), αριθμός ο οποίος πρέπει σαφώς να διπλασιασθεί, ώστε να καλυφθεί το σύνολο αυτών των ασθενών.
Στη χώρα μας κάθε χρόνο δηλώνονται περίπου 600 νέα κρούσματα φυματίωσης. Ενώ όμως καταγράφεται πτωτική τάση στα δηλούμενα κρούσματα σε Ελληνες, αντίθετα στα δηλούμενα κρούσματα σε αλλοδαπούς η τάση είναι ανοδική. Πρέπει όμως να σημειωθεί ότι από μελέτες που υπολογίζουν τον αριθμό των νέων κρουσμάτων φυματίωσης από την κατανάλωση αντιφυματικών φαρμάκων, έχει δειχτεί σημαντική υποδήλωση των περιστατικών.
Επίσης, δεν γνωρίζουμε με ακρίβεια πόσο έχει αυξηθεί ο αριθμός των αλλοδαπών από το 2004 έως το 2010. Ετσι δεν μπορούμε να διαπιστώσουμε σε τι ποσοστό η πτωτική τάση των κρουσμάτων οφείλεται στην υποδήλωση και σε ποιο ποσοστό η αυξητική τάση στους αλλοδαπούς οφείλεται και σε πιθανή αύξηση του πληθυσμού τους τα τελευταία χρόνια. Συνολικά, το χρονικό διάστημα 2004-2010 το 64,1% του συνολικού αριθμού των δηλωθέντων κρουσμάτων ήταν Ελληνες, το 34% ήταν αλλοδαπής εθνικότητας, ενώ για το 1,9% των κρουσμάτων δεν ήταν γνωστή η εθνικότητα. Η έρευνα στη φυματίωση έχει σημειώσει σημαντική πρόοδο τόσο στη διάγνωση, με την εφαρμογή νέων, γρήγορων δοκιμασιών που δίνουν πολύτιμες πληροφορίες στον κλινικό γιατρό, όσο και στους τομείς της αντιφυματικής θεραπείας και της πρόληψης, με τη δοκιμή νέων, περισσότερο αποτελεσματικών εμβολίων. Βέβαια για την επίτευξη των στόχων μέχρι το 2015 για την πρόληψη και τον έλεγχο της φυματίωσης, ακόμη και σε περιόδους οικονομικής λιτότητας δεν υπάρχουν περιθώρια για εφησυχασμό. Σύμφωνα με τους υπολογισμούς του ΠΟΥ απαιτείται να διατεθούν 8 δισ. δολάρια κάθε χρόνο για τις χώρες του κόσμου με χαμηλό κατά κεφαλήν εισόδημα, που αντιμετωπίζουν και τα μεγαλύτερο πρόβλημα φυματίωσης.
Αθανάσιος Τσακρής Καθηγητής Μικροβιολογίας Ιατρικής Σχολής Πανεπιστημίου Αθηνών
