Η βίλα στη Ρόδο, που είχε φιλοξενήσει τη διάσκεψη των Ευρωπαίων ηγετών το 1988, έχει αφεθεί στο έλεος του χρόνου.
Ποιο μπορεί να είναι το μέλλον μιας τεράστιας έπαυλης που είναι αρχιτεκτονικό κόσμημα και διαθέτει υπέροχους κήπους, γι’ αυτό φιλοξένησε μέχρι και Σύνοδο Κορυφής της ΕΟΚ; Να μετατραπεί σε κτίριο-φάντασμα, αφημένο να σαπίσει από τη φθορά του χρόνου! Και μπορεί ο τρόπος με τον οποίο η Ελλάδα εγκαταλείπει στην κατάρρευση τα ιστορικά της κτίρια -και όχι μόνο στον καιρό της κρίσης- να είναι περίπου… φωτοκόπια, οι Ροδίτες όμως είναι αποφασισμένοι πάση θυσία να σώσουν το δικό τους ιστορικό κτίριο και από την εγκατάλειψη και από το ξεπούλημα.
Η άλλοτε επιβλητική και σπάνιας ομορφιάς ροδιακή έπαυλη, γνωστή στους παλαιότερους και ως «Villa del Governatore» ή «Villa della Residenza», έστεκε κάποτε αγέρωχη προσδίδοντας τη λάμψη και την αίγλη της στο κέντρο της παλιάς πόλης της Ρόδου. Σήμερα τίποτα δεν θυμίζει το ιστορικό αρχοντικό που χρονολογείται από την εποχή της Τουρκοκρατίας και όπου το βράδυ 2 Δεκεμβρίου του 1988 διεξήχθη «το δείπνο κοντά στο τζάκι», με τους ηγέτες των 12 κρατών-μελών της ΕΟΚ να οριστικοποιούν τα συμπεράσματα της διάσκεψης. Οι ζημιές είναι εμφανείς εσωτερικά και εξωτερικά, τα επιχρίσματα φθαρμένα, τα ξύλα σάπια, οι τοίχοι ετοιμόρροποι, τα παράθυρα σπασμένα και το πάρκο, που είναι γεμάτο σκουπίδια, τις νύχτες μετατρέπεται σε στέκι τοξικομανών.
Το μοναδικό αρχιτεκτόνημα, έκτασης περίπου 1.000 τ.μ., βρίσκεται μέσα σε έναν καταπράσινο κήπο 24 στρεμμάτων. Κάποτε αποτελούσε τη θερινή κατοικία του Τούρκου αξιωματούχου, ενώ στις αρχές του 20ού αιώνα χρησιμοποιήθηκε ως κατοικία του Ιταλού κυβερνήτη, οπότε απέκτησε τη σημερινή του μορφή. Από το 1947 ανήκει στο ελληνικό Δημόσιο και τη φροντίδα του έχει αναλάβει ο Δήμος Ροδίων. Αν και αποτελεί από τα αρχιτεκτονικά ορόσημα της πόλης, έχει αφεθεί στην τύχη του, αφού οι υποσχέσεις για μεταβίβαση του ακινήτου στον Δήμο Ροδίων προκειμένου να αρχίσουν οι εργασίες αποκατάστασής του μέσω ΕΣΠΑ παραμένουν υποσχέσεις.
Τελευταία, με απόφαση του περιφερειάρχη Νότιου Αιγαίου Γιάννη Μαχαιρίδη, το έργο που προβλέπει την αποκατάσταση του κτιρίου και την ανάπλαση του κήπου, προϋπολογισμού 1.800.000 ευρώ, εντάχθηκε στο Επιχειρησιακό Πρόγραμμα Κρήτης και Νήσων Αιγαίου. Στόχος είναι η ροδιακή έπαυλη να μετατραπεί σε πολυθεματικό πάρκο πολιτισμού δίνοντας τη δυνατότητα σε καλλιτέχνες να εκθέτουν τα έργα τους και στους φορείς εκπαίδευσης να το αξιοποιούν για βιωματική μάθηση.
Αυτή τη στιγμή ο δήμος βρίσκεται στη διαδικασία διεκδίκησης ή παραχώρησης της έπαυλης από το Δημόσιο, ώστε να προχωρήσουν οι εργασίες. Εχει ήδη ξεκινήσει πρόγραμμα εντατικών κινητοποιήσεων, ώστε να ευαισθητοποιηθεί το υπουργείο Οικονομικών, να υπογραφεί η απόφαση για την παραχώρηση της έπαυλης στον δήμο και να σωθεί -έστω και την τελευταία στιγμή- η επένδυση του 1.800.000 ευρώ που πρόκειται να γίνει με πόρους του ΕΣΠΑ.
«Πρόκειται για δύο υπο-έργα. Το ένα αφορά την αποκατάσταση του κτιρίου της ροδιακής έπαυλης και το άλλο την ανάπλαση του κήπου της» λέει στην «Espresso της Κυριακής» η αρχιτέκτονας – μηχανικός, ειδικός αποκαταστάσεων μνημείων Ρεγγίνα Οικονομίδου, η οποία έχει κάνει τη μελέτη αποκατάστασης του κτιρίου και της ανάπλασης του κήπου. «Το κτίριο το χρησιμοποιούσε ο δήμος από τότε που έπαψε να είναι βασιλική περιουσία, ουσιαστικά όμως ανήκει στην Εταιρεία Ακινήτων Δημοσίου (ΕΤΑΔ), την κτηματική εταιρεία του Δημοσίου η οποία το διεκδικεί, με την έννοια ότι δεν θέλει να παραχωρήσει την έπαυλη στο Δήμο, διότι αυτά τα ακίνητα με το μνημόνιο πλέον περιέρχονται στο ΤΑΙΠΕΔ. Ο δήμος πάντως το θεωρεί περιουσία δική του, αφού μέσα εκεί φιλοξενούνται η δημοτική βιβλιοθήκη και το δημοτικό ωδείο».
Η τελευταία συντήρηση του κτιρίου, όπως τονίζει ο αντιδήμαρχος Πολιτισμού Σάββας Διακοσταματίου, έγινε στο πλαίσιο της διάσκεψης αρχηγών κρατών το 1988: «Η έπαυλη είναι μεγάλης ιστορικής και πολιτιστικής σημασίας για τη Ρόδο και τους κατοίκους της. Από το 1988 και μετά, επειδή το χρησιδάνειο είχε λήξει, τη συντηρούσε ο πρώην Δήμος Ροδίων, αλλά τώρα η κατάσταση με τους επιτρόπους και την κρίση είναι δύσκολη. Ετσι ετοιμάσαμε μια μελέτη, δεσμεύσαμε τα χρήματα στο ΕΣΠΑ -όπως ο νόμος όριζε- κάναμε διαγωνισμό, βγήκε ο ανάδοχος, όλα έτοιμα.
Αλλά το έργο δεν μπορεί να ξεκινήσει, αν δεν υπάρξει η παραχώρηση εκ νέου από το ελληνικό Δημόσιο, είτε κατά κυριότητα είτε κατά χρήση. Στην παρούσα φάση δεν συζητάμε την παραχώρηση κατά κυριότητα αλλά κατά χρήση, αφού αλλιώς δεν μπορεί να γίνει το έργο».
Το δείπνο στο τζάκι και τα… γαλλικά του Πάγκαλου
Εξέχουσες προσωπικότητες της τότε πολιτικής σκηνής της Ευρώπης, όπως ο Ελληνας πρωθυπουργός Ανδρέας Παπανδρέου, ο Γερμανός καγκελάριος Χέλμουτ Κολ, ο Γάλλος πρόεδρος Φρανσουά Μιτεράν, η Βρετανίδα πρωθυπουργός Μάργκαρετ Θάτσερ, ο Ισπανός πρωθυπουργός Φελίπε Γκονζάλες αλλά και ο πρόεδρος της Κομισιόν Ζακ Ντελόρ ήταν ορισμένοι από τους παρόντες στη διάσκεψη κορυφής του ’88. Η διάσκεψη συνεχίστηκε το βράδυ με το δείπνο δίπλα στο τζάκι, στη ροδιακή έπαυλη, όπου στην πραγματικότητα πάρθηκαν και οι τελικές αποφάσεις. Εκεί έμελλε να γίνει και ένα -αξέχαστο για τους ντόπιους- επεισόδιο με πρωταγωνιστή τον Θεόδωρο Πάγκαλο που συνόδευε τον Ανδρέα Παπανδρέου ως αναπληρωτής υπουργός Εξωτερικών.
Το επεισόδιο, που απασχόλησε τον ελληνικό και διεθνή Τύπο, σημειώθηκε μετά το δείπνο, όταν κατά την αναχώρηση ηγετών προκλήθηκε κομφούζιο, μια και τα αυτοκίνητα της συνοδείας του Μιτεράν είχαν κλείσει την έξοδο. Ο Ελληνας υπουργός Εξωτερικών έχασε την ψυχραιμία του και «ως αγοραίος υβριστής» -όπως έγραφε τότε ο Τύπος- άρχισε να στολίζει με ακατονόμαστες φράσεις τους αστυνομικούς και να απωθεί όποιον βρισκόταν μπροστά του, ενώ αφαιρούσε από τις στολές των αστυνομικών τις ειδικές ταυτότητες αναγνώρισης.
ΕΥΑ ΠΑΠΑΔΑΤΟΥ