Ο πρώην δασάρχης που… ξαναζωντανεύει τα σημαντικότερα φυτά σε ένα μοναδικό λεύκωμα
Τα εντυπωσιακά χρώματά τους στολίζουν τα δάση και τις βουνοπλαγιές, ενώ οι χημικές ουσίες που περιέχουν αποτελούν τη βάση για την παρασκευή εκατοντάδων βιομηχανικών φαρμάκων. Τα αγριολούλουδα της νότιας Πίνδου και των Μετεώρων αποτελούν έναν μοναδικό φυσικό θησαυρό, ο οποίος ωστόσο παραμένει άγνωστος στους περισσότερους Ελληνες. Ετσι ένας δραστήριος φυσιολάτρης ανέλαβε να μας τον γνωρίσει μέσα από τις σελίδες ενός βιβλίου…
Ο λόγος για τον πρώην δασάρχη Καλαμπάκας Ηλία Ζαλαβρά, ο οποίος ύστερα από πολυετή έρευνα και αξιοποιώντας την τεράστια επαγγελματική του εμπειρία δημιούργησε το λεύκωμα με τίτλο «Αγριολούλουδα Μετεώρων και Νότιας Πίνδου». Σε αυτό ο κ. Ζαλαβράς συμπεριέλαβε εκατό από τα σημαντικότερα άγρια φυτά της περιοχής, με βασικά κριτήρια αφενός την ομορφιά των ανθών τους και αφετέρου τις φαρμακευτικές και άλλες ιδιότητές τους.
«Υπάρχει έλλειμμα στον κόσμο γενικά σε περιβαλλοντική ενημέρωση και ειδικά στο πιο όμορφο στοιχείο του περιβάλλοντος που είναι τα αγριολούλουδα» δηλώνει στην «Espresso» ο πρώην δασάρχης, που επισημαίνει ότι ειδικά τα οικοσυστήματα των Μετεώρων και της νότιας Πίνδου διακρίνονται από μια μοναδική βιοποικιλότητα με περισσότερα από 1.000 είδη φυτών.
Ανάμεσα σε αυτά είναι και τα εκατό αγριολούλουδα του βιβλίου, τα οποία υπήρξαν αντικείμενο μελέτης από τον Ιπποκράτη και άλλους γιατρούς της αρχαιότητας, και χρησιμοποιήθηκαν ανά τους αιώνες ως γιατρικά, μέχρι την έλευση των σύγχρονων φαρμάκων.
Στο λεύκωμα ο κ. Ζαλαβράς παραθέτει την κοινή και την επιστημονική ονομασίας του κάθε φυτού, καθώς και την ονομασία του στη βλάχικη γλώσσα για όσα φυτά δεν έχει λησμονηθεί ακόμη. Κατά την περιγραφή της εικόνας και της οικολογίας του φυτού γίνεται αναφορά στις φαρμακευτικές του ιδιότητες.
Χελιδονόχορτο ή κορακόχορτο ή λυσσοβότανο.
Απαντάται σε όλη την ορεινή περιοχή της νότιας Πίνδου και των Μετεώρων, και ανθίζει από τον Ιούνιο έως τον Αύγουστο. Τα φύλλα του περιέχουν γλυκοζίδια που επιδρούν απευθείας στους καρδιακούς μυς και στο εξωτερικό καλλιεργείται για την παρασκευή καρδιοτονωτικών φαρμάκων. Είναι και δηλητηριώδες, γι’ αυτό τα ζώα αποφεύγουν να το βοσκήσουν.
Αγρια ορχιδέα ή σαλέπι
Ανθίζει σε ορεινά λιβάδια και διάκενα δασών της ίδιας ορεινής περιοχής από τον Απρίλιο μέχρι τον Ιούνιο και τα λουλούδια της έχουν πορφυρό ή ροζ χρώμα. Οι βολβοί της χρησιμοποιούνται στην Παιδιατρική κατά της διάρροιας και του ερεθισμού του παχέος εντέρου. Βρασμένη με ζάχαρη ή με μέλι δίνει το γνωστό ποτό σαλέπι.
Κόκκινος κρίνος (βλάχικα: μπαϊράκιε)
Σπάνιο είδος που κινδυνεύει με εξαφάνιση, λόγω της ανεξέλεγκτης συλλογής την περίοδο της ανθοφορίας, από τον Ιούλιο έως τον Αύγουστο. Είναι αυτοφυές, συναντάται σε υψόμετρο πάνω από τα 1.200 μέτρα και γίνεται εύκολα αντιληπτό, λόγω των εντυπωσιακών κόκκινων λουλουδιών του. Ισως σε αυτόν ν’ αναφέρεται το «βασιλικόν κρίνον» του αρχαίου γιατρού και φαρμακολόγου Διοσκουρίδη.
Μέλεγος ή φράξος (βλάχικα: φράψινου)
Φυτό γνωστό από την αρχαιότητα, που χρησίμευε για την κατασκευή ακοντίων και λογχών. Ανθίζει Απρίλιο με Μάιο και τα λευκά λουλούδια του σκορπούν την ευωδιά τους σε μεγάλη απόσταση. Από εγκοπές στον φλοιό του εκκρίνεται μια γλυκιά καθαρτική ουσία, το μάννα. Το κύριο συστατικό της, η μαννιτόλη, χρησιμοποιείται στη φαρμακευτική ως διουρητικό.
Ιξός ή μελιός (βλάχικα: βέσκου)
Αειθαλής θάμνος που παρασιτεί σε άτομα ελάτης και μαύρης πεύκης. Πρόκειται για φυτό ιδιαίτερα φαρμακευτικό, αφού όλα τα μέρη του (κλαδιά, φύλλα κ.ά.) είναι χρήσιμα. Ως αφέψημα επιβραδύνει τον καρδιακό παλμό και διευρύνει τις αρτηρίες, μειώνοντας έτσι την πίεση, ενώ ο Θεόφραστος και ο Πλίνιος το θεωρούν φάρμακο κατά της επιληψίας.
Κισσός (βλάχικα: ιάντερα)
Αειθαλής θάμνος, με σκουροπράσινα γυαλιστερά φύλλα και εντυπωσιακά κιτρινοπράσινα λουλούδια που κάνουν την εμφάνισή τους Αύγουστο με Οκτώβριο. Εκτός από καλλωπιστικό είναι και φαρμακευτικό φυτό, καθώς η δρόγη από τα φύλλα του έχει αποχρεμπτικές ιδιότητες. Χρησιμοποιείται επίσης στην κοσμετολογία για την παρασκευή σαμπουάν, λοσιόν και κρεμών κατά της κυτταρίτιδας.
Κουφοξυλιά ή σαμπούκος (βλάχικα: σούγκου)
Συνηθισμένος στην περιοχή θάμνος που φτάνει τα τέσσερα μέτρα σε ύψος και ανθίζει την άνοιξη. Οι πλούσιοι σε βιταμίνες (A και C) και βιοχρωστικές καρποί του χρησιμοποιούνται σε κρασιά, λικέρ και μαρμελάδες, ενώ τα άνθη του περιέχουν γλυκαντικούς παράγοντες που βελτιώνουν το ανοσοποιητικό και καταπολεμούν το στρες, τον διαβήτη, την αϋπνία και την αρτηριοσκλήρυνση.
Θυμάρι του βουνού ή θυμαράκι
Πρόκειται για φυτό γνωστό από την αρχαιότητα (πιθανώς πρόκειται για τον ήμερο ερπύλο του Θεόφραστου), με αρωματικές, φαρμακευτικές και μοναδικές μελισσοτροφικές ιδιότητες. Το αιθέριο έλαιο που περιέχει χρησιμοποιείται στη αρωματοποιία και τη Φαρμακευτική, αφού θεωρείται αντιβηχικό και τονωτικό.
Ασφόδελος ή μπουρντένι ή περιδρομόχορτο
Πολυετές φυτό που φυτρώνει σε πεδινά εδάφη και συχνά καλύπτει ολόκληρους βοσκότοπους. Ανθίζει από τον Φεβρουάριο έως τον Απρίλιο δίνοντας λευκά λουλούδια με μια μεσαία ρόδινη γραμμή στα πέταλά τους. Οι βολβοί του χρησίμευαν παλαιότερα ως τροφή του φτωχού, ενώ ολόκληρο το φυτό θεωρείται αντιβηχικό και διουρητικό.
Πρίμουλα (βλάχικα: κουλιάστρα ή αμάραντε)
Απαντάται μόνο στην ορεινή περιοχή (σε υψόμετρο πάνω από τα 1.200 μέτρα) και είναι από τα πρώτα αγριολούλουδα που ανθίζουν αμέσως μετά το λιώσιμο του χιονιού. Σε άλλες χώρες τα εντυπωσιακά κίτρινα άνθη του χρησιμοποιούνται για το «κρασί πρίμουλας», ενώ οι ρίζες του περιέχουν ουσίες με φαρμακευτικές ιδιότητες κατά του κοκκύτη και της αρθρίτιδας.
Γαλατσίδα (βλάχικα: αρουρέτσου)
Κοινό στην περιοχή φυτό με γαλακτώδη τοξικό χυμό που προκαλεί στο δέρμα φλύκταινες. Ο Διοσκουρίδης το ονομάζει «μυρσινίτη τιθύμελο». Παλαιότερα το χρησιμοποιούσαν για την καταστροφή των κρεατοελιών και τη θεραπεία της κασίδας.
Μολόχα ή μαλάχη (βλάχικα: μουλόχαε)
Φυτό γνωστό από την αρχαιότητα, που φυτρώνει σχεδόν παντού και ανθίζει από τον Μάιο έως τον Οκτώβριο. Με τα άνθη της γίνεται τσάι κατά του βήχα, ενώ αφέψημα της ρίζας της ευνοεί την απόχρεμψη και καταπραΰνει τις φλεγμονές του αναπνευστικού συστήματος. Τα φύλλα χρησιμοποιούνται στα βλαχοχώρια της περιοχής στις λαχανόπιτες.
