Πώς η σύγχρονη τεχνολογία επιδρά στον ανθρώπινο εγκέφαλο
Πώς η σύγχρονη τεχνολογία επιδρά στον ανθρώπινο εγκέφαλο
Τα μέσα μαζικής ενημέρωσης έχουν πολλά χαρακτηριστικά αλλά και πολλές θετικές και αρνητικές επιδράσεις ως μέσα επικοινωνίας, πληροφόρησης και μάθησης. Χωρίς αμφιβολία, οι άνθρωποι στη σημερινή κοινωνία θα πρέπει να έχουν την απαραίτητη κρίση, παιδεία, επιλογή και ωριμότητα για να χρησιμοποιήσουν τα μέσα αυτά με προσοχή, με μοναδικό σκοπό το κοινό όφελος.
Το ζήτημα των επιδράσεων των ΜΜΕ αποτελεί θέμα εξαιρετικά αμφιλεγόμενο και ταυτόχρονα πεδίο έντονης επιστημονικής έρευνας και αντιπαράθεσης. Επιδρούν τα media στο κοινό ή δεν επιδρούν και αν επιδρούν, ποιος είναι ο βαθμός επίδρασης;
Οι χιλιάδες δημοσκοπήσεις και οι μελέτες γύρω από το συγκεκριμένο ζήτημα συγκλίνουν στο ότι τα ΜΜΕ τελικά επιδρούν, ενώ ο βαθμός εξαρτάται από πολλούς παράγοντες (ηλικία, μόρφωση, ταξική προέλευση, κοινωνική κινητικότητα, ιδεολογική ταυτότητα κ.λπ.).
Μια δημοσιευμένη επιστημονική έρευνα στη Μεγάλη Βρετανία παρέχει στοιχεία και ενδείξεις ότι η σύγχρονη τεχνολογία αλλάζει τον ανθρώπινο εγκέφαλο, ιδίως αν κανείς ταυτόχρονα βλέπει τηλεόραση, σερφάρει στο διαδίκτυο, ενώ τσεκάρει στο κινητό του τα μηνύματα που έχει στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης.
Η συγκεκριμένη μελέτη δείχνει ότι όσοι είναι φανατικοί χρήστες ηλεκτρονικών συσκευών, χρησιμοποιώντας παράλληλα ή εναλλάσσοντας διαδοχικά φορητούς υπολογιστές, ταμπλέτες, smartphones, τηλεόραση κ.ά., εμφανίζουν μεταβολές στη φαιά ουσία, σε μια συγκεκριμένη περιοχή του εγκεφάλου, η οποία σχετίζεται με τα συναισθήματα, την έκφραση και την εκδήλωσή τους.
Προβλήματα
Οι ερευνητές δεν αποκλείουν, αλλά δεν μπορούν και να βεβαιώσουν κατηγορηματικά (την παρούσα περίοδο τουλάχιστον) ότι αυτή η συνήθεια κρύβει παγίδες, υποστηρίζουν όμως ότι ελλοχεύει ο κίνδυνος πολλοί άνθρωποι να παρουσιάσουν συναισθηματικά προβλήματα, όπως δυσκολία συγκέντρωσης, απομόνωση, θυμός, άγχος και κατάθλιψη.
Οι ερευνητές του Κέντρου Σάκλερ για τη Συνείδηση του πανεπιστημίου του Σάσεξ, που έκαναν τη σχετική δημοσίευση στο περιοδικό «PLoS One», μελέτησαν με ειδικές τεχνικές λειτουργικής μαγνητικής απεικόνισης (fMRI) τους εγκεφάλους 75 εθελοντών, τους οποίους προηγουμένως είχαν ρωτήσει αναλυτικά για τις συνήθειές τους σχετικά με τη χρήση διάφορων ηλεκτρονικών συσκευών.
Οι επιστήμονες ανακάλυψαν ότι μια περιοχή του εγκεφάλου, ο πρόσθιος φλοιός του προσαγωγίου, είναι μικρότερη σε όσους χρησιμοποιούν τις περισσότερες συσκευές ταυτόχρονα, ενώ έχει και μικρότερη πυκνότητα φαιάς ουσίας.
Η εν λόγω περιοχή εμπλέκεται στη ρύθμιση των συναισθημάτων, στη λήψη των αποφάσεων, στον έλεγχο των ορμών, στην ενσυναίσθηση (συναισθηματική κατανόηση των άλλων) κ.ά.
Οι ερευνητές δεν αποκλείουν ότι η συχνή και εκ παραλλήλου χρήση συσκευών μπορεί να βλάψει τον εγκέφαλο και τη συναισθηματική ισορροπία, ιδίως ενός νέου ατόμου.
«Είναι σημαντικό να αποκτήσουμε επίγνωση ότι ο τρόπος που αλληλεπιδρούμε με τις συσκευές μπορεί να αλλάζει τον τρόπο που σκεφτόμαστε και αυτές οι αλλαγές μπορεί να συμβαίνουν στο επίπεδο της δομής του εγκεφάλου» δήλωσαν μέλη της ερευνητικής ομάδας.
Παρατεταμένη έκθεση
Προηγούμενες μελέτες έχουν δείξει ότι ο εγκέφαλος είναι αρκετά εύπλαστος, με αποτέλεσμα να αλλάζει ακόμη και δομικά λόγω της παρατεταμένης έκθεσής του σε νέα περιβάλλοντα, ερεθίσματα και εμπειρίες.
Οι νευρώνες (τα εγκεφαλικά κύτταρα) και οι μεταξύ τους συνάψεις συνεχώς μεταβάλλονται υπό την επίδραση των καθημερινών πληροφοριών και των εμπειριών, ενώ ορισμένες αλλαγές, εξαιτίας της μακρόχρονης μάθησης, μπορεί να είναι πιο μόνιμες.
Για παράδειγμα, διεθνώς γνωστή είναι η έρευνα που αποκάλυψε προ ετών ότι οι επαγγελματίες οδηγοί των μέσων μεταφοράς του Λονδίνου έχουν μεγαλύτερη μια περιοχή του εγκεφάλου, τον ιππόκαμπο, που εμπλέκεται στη μνήμη και την πλοήγηση στον χώρο (κάτι ανάλογο πιθανότατα συμβαίνει στους επαγγελματίες οδηγούς και άλλων πόλεων ανά τον κόσμο).
Εξυπνα tips για γονείς που προσέχουν
Τα ΜΜΕ δίχως άλλο επηρεάζουν με δυναμικό τρόπο την καθημερινή ζωή των ενηλίκων αλλά και των παιδιών. Παρέχουν μέγιστες δυνατότητες για ψυχαγωγία, επιμόρφωση αλλά και πληροφόρηση, αποτελούν ένα θελκτικό και γοητευτικό μέσο για τα παιδιά, διότι μέσω της γρήγορης και της ζωντανής εικόνας, η οποία συνοδεύεται με ήχο και μουσική, μεταφέρουν γνώσεις και πληροφορίες από ολόκληρο τον πλανήτη με άμεσο και κατανοητό τρόπο.
Επίσης, μπορούν να διαμορφώνουν πρότυπα, να προσφέρουν εμπνεύσεις, αντιλήψεις, αξίες και ήθη. H αφομοίωση αυτών των στοιχείων εξαρτάται από την προσωπικότητα του παιδιού, από το οικογενειακό και το κοινωνικό – πολιτισμικό περιβάλλον όπου ζει.
Το πλαίσιο
Οι γονείς, όμως, μπορούν να διαμορφώσουν το πλαίσιο διαχείρισης των ΜΜΕ μέσα στο σπίτι τους, αρκεί να φροντίσουν τα παρακάτω:
- Επιλογή προγραμμάτων, ιστοσελίδων, περιοδικών κ.ά., τα οποία να είναι σύμφωνα με τις συναισθηματικές και τις γνωστικές ικανότητες του παιδιού. Προτιμήστε τα κατάλληλα σύμφωνα με την ηλικία του, ώστε να μπορέσει να προάγει την ψυχική και τη νοητική ανάπτυξή του.
- Τοποθέτηση χρονικών ορίων για την παρακολούθηση και τη χρήση τους ανάλογα με την ηλικία του παιδιού.
- Γόνιμος διάλογος μεταξύ γονιού – παιδιού, όταν τυχαίνει να παρακολουθήσουν από κοινού κάποιες σκηνές βίαιες και σκληρές. Θα μπορούσαν να εξηγήσουν στα παιδιά τους ότι οι πρωταγωνιστές είναι ηθοποιοί, οι οποίοι υποδύονται κάποιον συγκεκριμένο ρόλο που δεν ανταποκρίνεται στην πραγματική τους προσωπικότητα, και ό,τι βλέπουμε δεν εφαρμόζεται απολύτως όπως απεικονίζεται στον πραγματικό τρόπο ζωής.
- Ενθάρρυνση εξωσχολικών δημιουργικών δραστηριοτήτων και κοινωνικών συναναστροφών με συνομηλίκους του παιδιού.
Το βασικό συμπέρασμα των ερευνητών είναι ότι η επίπτωση και η επίδραση της τηλεόρασης και των ηλεκτρονικών συσκευών στην ανάπτυξη και τη συμπεριφορά των μικρών παιδιών παραμένουν ένα μεγάλο ερώτημα προς το παρόν, 
γι’ αυτό οι γονείς πρέπει να είναι ιδιαίτερα επιφυλακτικοί και επιλεκτικοί όσον αφορά τη χρήση και την αξιοποίηση των μέσων, να μην παρέχουν αλόγιστα μια ταμπλέτα ή ένα κινητό στο παιδί για να περνάει την ώρα του. Μπορούν, όμως, μαζί με τα παιδιά να έχουν μια ποιοτική αλλά οριοθετημένη χρήση όλων των τεχνολογικών μέσων.
*MSc Κλινική Ψυχοπαθολόγος – Ψυχοθεραπεύτρια
Universite Paris VIII – St. Denis – Vincennes, France
www.michalopoulou.gr
www.facebook.com/Σοφία Π. Μιχαλοπούλου