Η δεξιότητα χάρη στην οποία ένα άτομο εκφράζει με ευθύτητα τις σκέψεις και τα συναισθήματά του
Η διεκδικητικότητα είναι ένας ενδιάμεσος βοηθητικός δρόμος μεταξύ παθητικής και επιθετικής συμπεριφοράς. Στην ουσία πρόκειται για μια δεξιότητα η οποία μαθαίνεται, ώστε κάποιος να μπορέσει να εξελιχθεί σε ένα διεκδικητικό άτομο, διαφοροποιώντας σε σημαντικό βαθμό τη ζωή του.
Η διεκδικητικότητα συνδέεται με τη δυνατότητα ενός ανθρώπου να εκφράσει τις σκέψεις, τα συναισθήματα και τις ανάγκες του, καθώς και να βάλει τα όριά του χωρίς να νιώθει αμήχανα γι’ αυτό που κάνει. Κοινώς, να διεκδικώ τα δικαιώματά μου χωρίς να καταπατώ τα δικαιώματα των άλλων. Για να γίνει κάτι τέτοιο, αρχικά χρειάζεται να γνωρίζουμε τα δικαιώματά μας, αλλά και να αναγνωρίζουμε στον εαυτό μας σκέψεις και συναισθήματα.
Δυσκολίες στην αναγνώριση -και κυρίως στην έκφραση- των συναισθημάτων εμφανίζουν τα άτομα με κατάθλιψη, φοβίες, διατροφικές διαταραχές, γι’ αυτό και πολύ συχνά οι συμπεριφορές και τα συμπτώματα που εκδηλώνουν είναι ο δικός τους τρόπος να δείξουν στους άλλους ότι κάτι τους συμβαίνει.
Σεβασμός
Ενα διεκδικητικό άτομο εκφράζει τις σκέψεις και τα συναισθήματά του με έναν άμεσο και ειλικρινή τρόπο, λαμβάνει υπόψη και σέβεται τα συναισθήματα και τις απόψεις των άλλων. Παίρνει αποφάσεις που αφορούν τις επιλογές του, αναγνωρίζει την ανάγκη για βοήθεια και τη ζητά. Εχει τις κατάλληλες δεξιότητες, ώστε να υπερασπιστεί τον εαυτό του από την εκμετάλλευση των άλλων, να θέσει και να ζητήσει την ικανοποίηση των αιτημάτων του χωρίς ιδιαίτερο άγχος ή ενοχή, με ευγένεια και σεβασμό προς τους άλλους, χωρίς να προσπερνά τα δικαιώματά τους.
Η διεκδικητικότητα είναι μια απαραίτητη δεξιότητα, που διατηρεί τις ισορροπίες στις διαπροσωπικές σχέσεις. Η εκπαίδευση στη διεκδικητικότητα βοηθά τα άτομα να αποκτούν τον έλεγχο της ζωής τους με αυτούς τους τρόπους, ώστε να έχουν επιλογές. Αλλωστε, «είμαστε οι επιλογές μας».
Τα άτομα με χαμηλή αυτοπεποίθηση και έλλειψη διεκδικητικότητας γίνονται εξαρτημένα από τους άλλους, αφήνοντας σημαντικές αποφάσεις της ζωής τους σε άλλους. Σταδιακά πολλές φορές οδηγούνται στο άγχος, στις ουσίες (π.χ. αλκοόλ, ναρκωτικά), στα ψυχοσωματικά προβλήματα και στην κατάθλιψη. Η ζωή τους γίνεται μίζερη και χωρίς απολαύσεις. Οι ίδιοι νιώθουν θεατές στο ίδιο έργο σε επανάληψη. Η επίπτωση, λοιπόν, στη ζωή τους είναι μεγάλη.
Θα ήταν βοηθητικό να αλλάξετε προσέγγιση και συμπεριφορά, να εντοπίσετε τι είναι αυτό που θέλετε να αλλάξετε και να το προσπαθείτε με συχνότητα, γνωρίζοντας ότι δεν θα αλλάξετε μέσα σε μία μέρα. Αναγνωρίστε τα προσωπικά όριά σας και θέστε τα στην αρχή της συναναστροφής. Μάθετε να λέτε «όχι». Εκφράστε τις σκέψεις, τα συναισθήματα και τα αιτήματά σας αυθόρμητα, με ειλικρίνεια και ευθύτητα.
Το δικαίωμα
Απαλλαγείτε από τις ενοχές. Δεν είστε υπεύθυνοι για τα συναισθήματα, τις σκέψεις και τις επιθυμίες των άλλων. Αν οι άλλοι πληγωθούν, προβληματιστούν ή σοκαριστούν ακούγοντας ότι και εσείς έχετε γνώμη, αυτό δεν λέει κάτι για σας (πόσο σκληροί και αδιάφοροι είστε που τους πληγώνετε), αλλά κάτι για τους άλλους (ότι δεν σκέφτηκαν ποτέ πως και εσείς δικαιούστε να έχετε τη γνώμη σας).
Οι διαρκείς ενοχές απλώς σας κρατάνε πίσω και σας αναγκάζουν να ζείτε μια διπλή ζωή: Αυτή που δείχνετε στους άλλους, προσποιούμενοι ότι είστε σύμφωνοι με όλα, και αυτή που παίζετε μέσα στο μυαλό σας κάθε φορά που γυρνάτε σπίτι.
Πείτε στον εαυτό σας «Εχω άποψη και δικαιούμαι να την πω, όπως όλοι. Δεν είναι κανείς υποχρεωμένος να συμφωνήσει μαζί μου, αλλά θα πρέπει τουλάχιστον να με ακούσει».
Τα 7 (+1) βήματα για την επίτευξή της
Τα βήματα της διεκδικητικής συμπεριφοράς.
- Εκφράζω αυτό που αισθάνομαι ήρεμα, κοιτώντας το άλλο άτομο στα μάτια, χωρίς ενοχές και χωρίς να απολογούμαι γι’ αυτό που νιώθω και ζητώ.
- Κάνω εικονική προετοιμασία αυτού που θέλω να πω (π.χ. φαντάζομαι το πιθανό σκηνικό, τις ενδεχόμενες δυσκολίες και τη δική μου στάση σε όλο αυτό).
- Λέω και «όχι» όπου κρίνω ότι πρέπει, δεν είναι σίγουρο ότι με αγαπάει / αποδέχεται ο άλλος περισσότερο, όταν του λέω συνέχεια «ναι».
- Είμαι ευθύς, χρησιμοποιώντας δηλώσεις σε πρώτο πρόσωπο -«εγώ»- αντί σε β’ ή γ’ πρόσωπο. Για παράδειγμα: «Νιώθω ότι με αγνοείς όταν προσπαθώ να σου πω κάτι και εσύ διαβάζεις εφημερίδα» παρά «δεν με ακούς, δεν μου δίνεις σημασία» ή «διαφωνώ μαζί σου» παρά «κάνεις λάθος».
- Είμαι ξεκάθαρος/η, σαφής και συγκεκριμένος/η σε αυτό που θέλω.
- Συζητάω με τον άλλο όταν είναι η κατάλληλη, ήρεμη στιγμή, αποφεύγοντας αρνητικές εκφράσεις ή χαρακτηρισμούς.
- Επαναλαμβάνω αυτό που έχω ζητήσει ή αυτό που νιώθω, αν θεωρώ ότι ο άλλος δεν κατάλαβε ή κάνει ότι δεν με άκουσε.
- Ακούω τον άλλο προσεκτικά και προσαρμόζομαι, εξηγώντας στον άλλον εκεί που φαίνεται να χρειάζεται.
*MSc Κλινική Ψυχοπαθολόγος – Ψυχοθεραπεύτρια
Universite Paris VIII – St. Denis – Vincennes, France
www.michalopoulou.gr
