Υπάρχουν περιοχές στην Αθήνα, των οποίων το όνομα είναι άρρηκτα συνδεδεμένο με μια διαχρονική κατάσταση που πηγάζει από τον χαρακτήρα τους. Μια τέτοια περιοχή είναι και τα Εξάρχεια. Από γειτονιά της «επανάστασης» αλλά και της ανομίας και των ναρκωτικών, εν μια νυκτί μετατράπηκε σε μια εναλλακτική, μποέμικη γωνιά, με ακριβά ενοίκια, Αirbnb, αποστειρωμένη όλο και περισσότερο από όσα τη χαρακτήριζαν και ξαφνικά εξαγνισμένη από το «αμαρτωλό» της παρελθόν.
- Από τον Ιάσονα-Δημήτριο Τσέτσο
Τόνοι μελάνης έχουν χυθεί τα τελευταία χρόνια για το gentrification (αστική ανάπλαση) που συντελείται σε αρκετές γειτονιές του κέντρου, μεταξύ των οποίων και στα Εξάρχεια. Σταδιακή υποβάθμιση, μαζικές αγορές ακινήτων σε φθηνές τιμές, εκτοπισμός των κατοίκων που δεν μπορούν να πληρώσουν τα ακριβά ενοίκια, μετατροπή της γειτονιάς σε «διασκεδαστήριο» και εγκατάσταση τουριστών και ψηφιακών νομάδων σε Αirbnb. Αυτή είναι η «χρυσή συνταγή» που ακολουθείται διεθνώς. Τελευταία «θύματά» της το Κουκάκι, η Κυψέλη και το Παγκράτι, παλαιότερα του Ψυρρή και το Γκάζι, τώρα τα Εξάρχεια.
Παγωμένο βράδυ μιας καθημερινής, τέλη Ιανουαρίου. Τα μαγαζιά έχουν κλείσει και οι ελάχιστοι τολμηροί που κυκλοφορούν μέσα στο κρύο είτε γυρίζουν σπίτια τους είτε πάνε σε κάποιο μπαρ. Ντυμένοι ζεστά και με σηκωμένους τους γιακάδες, ανηφορίζουμε τη Θεμιστοκλέους, μια από τις κεντρικές αρτηρίες των Εξαρχείων, έχοντας ως προορισμό την πολύπαθη πλατεία. Η «Espresso» πάλι στον δρόμο, αυτή τη φορά προκειμένου να σας μεταφέρει με εικόνες και λέξεις το «λίφτινγκ» που υπέστη μια ιστορική γειτονιά.
Από τα μαγαζιά στην Κωλέττη, ακούγονται μουσικές και συζητήσεις παρεών που κάθονται έξω σε τραπέζια. Λίγο παραπάνω, επί της Θεμιστοκλέους, περνάμε έξω από νεοϊδρυθέν κοινωνικό κέντρο όπου κάποιοι νεαροί παίζουν πινγκ πονγκ, ενώ άλλοι διαβάζουν. Από τη μυρωδιά που φτάνει στη μύτη μας υποθέτουμε ότι κάποιοι άλλοι όμως επιδίδονται σε άλλο «σπορ» λίγο οξύμωρος συνδυασμός με τη σημαία της ΕΣΣΔ που στολίζει την είσοδο.
Παντού σχεδόν, γύρω μας, αντικρίζουμε κλειστά μαγαζιά και εκεί που παλιά είχε βιβλιοπωλεία και μίνι μάρκετ, τώρα έχουν πάρει τη θέση τους μαγαζιά μεταχειρισμένων ρούχων, μεταμοντέρνες γκαλερί και καταστήματα φαρμακευτικής κάνναβης, όπως αυτό έξω από το Nosotros. Σημεία των καιρών ή εμπορευματοποίηση της εναλλακτικής – underground κουλτούρας;
Φτάνοντας στην πλατεία, αντικρίζουμε τεράστιους και ακαλαίσθητους τσίγκους να περιβάλλουν τον χώρο στον οποίο κατασκευάζεται ο νέος σταθμός του μετρό. Απέξω, σε μόνιμη βάση, 365 μέρες τον χρόνο, βρίσκονται ακροβολισμένοι άνδρες των ΥΑΤ (πρώην ΜΑΤ) και των ΥΜΕΤ. Μας κοιτούν διερευνητικά, καθώς βγάζουμε φωτογραφίες και ησυχάζουν μόλις τους ενημερώνουμε πως είμαστε δημοσιογράφοι. Λογική η καχυποψία, αν αναλογιστούμε τις δυναμικές αντιδράσεις κατοίκων και αλληλέγγυων ενάντια στην έλευση του μετρό στην πλατεία. Το μαρτυρούν, εξάλλου, και τα πανό της πρωτοβουλίας «Οχι μετρό στην πλατεία Εξαρχείων» που είναι κρεμασμένα πάνω από τις λαμαρίνες.
Ανομίας συνέχεια
Ανηφορίζοντας τον πεζόδρομο της Βαλτετσίου, δεν βλέπουμε ψυχή. Παλαιότερα, τέτοια ώρα, μπορούσες να δεις δεκάδες νεαρούς να κάθονται με μια μπίρα στο χέρι στα πεζούλια ή λίγο πιο πάνω, στις καφετέριες και στα εστιατόρια. Τώρα, έχει αλλάξει ο κόσμος, αρκετά μαγαζιά έχουν κλείσει και ο ιστορικός πεζόδρομος ηρέμησε. Στρίβοντας αριστερά προς τη Χαριλάου Τρικούπη «πέφτουμε» σε αστυνομικούς που φυλάνε τα γραφεία του ΠΑΣΟΚ, ενώ λίγα βήματα πιο κάτω συναντάμε το Αυτοδιαχειριζόμενο Πάρκο Ναυαρίνου.
Πριν από χρόνια το πάρκο ήταν κομβικό σημείο χρήσης και διακίνησης ναρκωτικών. Πλέον είναι περιφραγμένο και καθαρό και λιγοστές σκοτεινές φιγούρες στο πλάι του μαρτυρούν ότι η διακίνηση συνεχίζεται, γεγονός που θα εξακριβώσουμε ιδίοις όμμασι και στη συμβολή των οδών Τζαβέλλα και Μεσολογγίου. Ακριβώς δίπλα από το μνημείο του Αλέξη Γρηγορόπουλου και κάτω από τη μύτη της Αστυνομίας νεαροί, αγνώστου προελεύσεως, «σπρώχνουν» χασίς. Αλλωστε, εδώ και δεκαετίες συγκεκριμένα μέρη στα Εξάρχεια λειτουργούν και ως ναρκοπιάτσες, ελεγχόμενες κυρίως από αλβανικές συμμορίες, οι οποίες πουλάνε προστασία σε καταστήματα της περιοχής.
Ενώ παίρνουμε τον δρόμο της επιστροφής, συναντάμε έναν παλιό καλό φίλο, τον Πέτρο. Τα τελευταία 15 χρόνια ζει και δουλεύει στα Εξάρχεια. Αφού του αφηγούμαστε τις εντυπώσεις μας από την αλλαγή της περιοχής σε σχέση με μερικά χρόνια πριν, μας εξηγεί: «Οι μεγάλες αλλαγές συνέβησαν μετά το 2015-2016. Τότε άρχισαν να συρρέουν τουρίστες στα Εξάρχεια, παρασυρόμενοι από τον μύθο της περιοχής. Οι λεγόμενοι “αναρχοτουρίστες”, όπως τους λέγαμε κοροϊδευτικά». «Είναι η περίοδος που “άνθισε” το Αirbnb. Μετά ήρθαν ξένα funds, κινεζικά, ισραηλινά κ.λπ., και άρχισαν να αγοράζουν μαζικά ολόκληρες πολυκατοικίες.
Πλέον, κάτω από 600 ευρώ δεν βρίσκεις διαμέρισμα! Οπότε πολλοί κάτοικοι και φοιτητές έχουν φύγει και στα σπίτια τους μένουν τουρίστες για λίγο καιρό. Γι’ αυτό, κάποιοι αντιδρούν στο gentrification ή ακόμα και στο μετρό. Επειδή αλλάζει η περιοχή» προσθέτει. Πράγματι, εάν κάποιος ψάξει στο διαδίκτυο τις τιμές των ενοικίων ή τι έχει συμβεί σε άλλες γειτονιές ευρωπαϊκών πόλεων, θα διαπιστώσει ότι στα Εξάρχεια συμβαίνει ακριβώς το ίδιο. Η πλέον ριζοσπαστική γειτονιά της Αθήνας -με όποια προβλήματά της- μετατρέπεται σε ένα θεματικό πάρκο εναλλακτικού τουρισμού και φτηνής διασκέδασης, τη στιγμή που οι ίδιοι οι κάτοικοι ξεσπιτώνονται. Το μόνο θετικό, όπως μπορεί κανείς να δει, είναι η αυξημένη παρουσία της Αστυνομίας. «Θα μπορούσαν όμως να συμβούν τέτοιες κοσμογονικές αλλαγές χωρίς αυτήν;» αναρωτιόμαστε.
