Με μία βεβιασμένη και αμήχανη ανακοίνωση, η αιγυπτιακή κυβέρνηση -μέσω του υπουργείου Εξωτερικών και με επίσημη δήλωση από το περιβάλλον του προέδρου Σίσι– έσπευσε να δηλώσει ότι δεν πρόκειται να υπάρξει «καμία μεταβολή στην ιερότητα του θρησκευτικού καθεστώτος» της Ιεράς Μονής Αγίας Αικατερίνης στο Ορος Σινά. Ωστόσο, πίσω από τη ρητορική κατευνασμού πολλοί βλέπουν μια απέλπιδα προσπάθεια να διασωθεί το διπλωματικό προφίλ της χώρας, μετά την αιφνιδιαστική δικαστική απόφαση που αγγίζει ευθέως το καθεστώς ενός μνημείου παγκόσμιας σημασίας.
Η Ελλάδα φάνηκε να είναι πλήρως απροετοίμαστη γι αυτές τις εξελίξεις, χωρίς ουσιαστική δημόσια τοποθέτηση. Κι ενώ η υπόθεση ξεδιπλώνεται, τα ερωτήματα πληθαίνουν: Πρόκειται για μεμονωμένο νομικό ζήτημα ή για προαναγγελία αλλαγών με γεωπολιτικό και πολιτισμικό βάθος; Εξάλλου, η Ιερά Μονή Αγίας Αικατερίνης δεν είναι απλώς ένας θρησκευτικός χώρος, αλλά ένα ζωντανό σύμβολο της ορθόδοξης παράδοσης, με βαθείς δεσμούς με τον Ελληνισμό. Η υπόθεση, λοιπόν, δεν αφορά μόνο την Ελλάδα ή την Αίγυπτο. Αφορά τη διεθνή κοινότητα, την προστασία της πολιτιστικής κληρονομιάς και το όριο που πρέπει να μπει όταν η πολιτική αυθαιρεσία ντύνεται με τον μανδύα της νομιμότητας.
Δέσμευσή
«Η Προεδρία της Δημοκρατίας επαναβεβαιώνει την πλήρη δέσμευσή της να διατηρήσει το μοναδικό και ιερό θρησκευτικό καθεστώς της Μονής της Αγίας Αικατερίνης και να μη βλάψει αυτό το καθεστώς. Επιβεβαιώνει, επίσης, ότι η πρόσφατη δικαστική απόφαση εδραιώνει αυτό το καθεστώς» αναφέρεται στη δήλωση του εκπροσώπου της αιγυπτιακής προεδρίας Mohamed El-Shenawy, ο οποίος συνεχίζει: «Η δικαστική απόφαση συνάδει ακόμα με όσα επιβεβαίωσε ο πρόεδρος της Δημοκρατίας κατά την πρόσφατη επίσκεψή του στην Αθήνα στις 7 Μαΐου. Τονίζει, επίσης, τη σημασία της διατήρησης των στενών και αδελφικών σχέσεων μεταξύ των δύο αδελφικών χωρών και λαών και της μη διατάραξής τους».
Παράλληλα, σύμφωνα με τον εκπρόσωπο Τύπου του αιγυπτιακού ΥΠΕΞ, «δεν υφίσταται καμία απολύτως προσβολή της Μονής της Αγίας Αικατερίνης, των αρχαιολογικών χώρων που της ανήκουν, της πνευματικής της αξίας, της θρησκευτικής της θέσης ή των κοιμητηρίων που υπάγονται στη μονή». Επιπροσθέτως, επισήμανε ότι «είναι η πρώτη φορά που μια δικαστική απόφαση νομιμοποιεί επισήμως το καθεστώς της μονής και επιβεβαιώνει τη διατήρηση του ιερού της χαρακτήρα». Με άλλα λόγια, η Αίγυπτος επιχειρεί να μας διαβεβαιώσει πως ο ιερός και θρησκευτικός χαρακτήρας της μονής παραμένει ανέπαφος. Αυτό που αποφεύγεται επιμελώς, τόσο από την ανακοίνωση της προεδρίας όσο και από τη δήλωση του εκπροσώπου του υπουργείου Εξωτερικών, είναι η ουσία της υπόθεσης: η de facto απαλλοτρίωση της περιουσίας της μονής, η οποία περνά πλέον στον έλεγχο του αιγυπτιακού κράτους. Μια κίνηση που δεν αλλάζει μόνο νομικούς τίτλους, αλλά θέτει σε αμφισβήτηση την ίδια την ανεξαρτησία και την ιστορική συνέχεια του μοναστηριού.
Η δήλωση του εκπροσώπου του αιγυπτιακού ΥΠΕΞ ότι το δικαστήριο «επέτρεψε τη χρήση» της μονής από τους μοναχούς, λέει όσα η κυβέρνηση αποφεύγει να παραδεχτεί ανοιχτά: η μονή δεν τους ανήκει πια. Αν οι μοναχοί ήταν ιδιοκτήτες, δεν θα χρειάζονταν καμία «άδεια χρήσης». Τέτοιες άδειες δίνουν μόνο οι ιδιοκτήτες και στην προκειμένη περίπτωση αυτός είναι πλέον το αιγυπτιακό κράτος. Η Ιερά Μονή Αγίας Αικατερίνης, με όλα της τα παρεκκλήσια, τα ιερά λείψανα, τη βιβλιοθήκη και τους θησαυρούς της, έχει περάσει ουσιαστικά στην κυριότητα του κράτους. Οι μοναχοί είναι φιλοξενούμενοι στον ίδιο τους τον τόπο για όσο το καθεστώς τούς το επιτρέπει.
Αν η αιγυπτιακή πλευρά ήθελε πράγματι να διαφυλάξει τον χαρακτήρα και τα δικαιώματα της μονής, θα είχε τιμήσει τη συμφωνία στην οποία η ίδια συμμετείχε. Αντί γι’ αυτό, επέλεξε να πανηγυρίσει την «παραχώρηση» του δικαιώματος στους μοναχούς να ζουν ακόμα εκεί λες και δεν τους πήρε μόλις το ίδιο τους το σπίτι. Από την πλευρά του το Πατριαρχείο Ιεροσολύμων, στην πνευματική δικαιοδοσία του οποίου υπάγεται η μονή, καλεί τις αιγυπτιακές Αρχές να σεβαστούν το ιστορικά κατοχυρωμένο καθεστώς της μονής, το οποίο διέπεται από μακραίωνη παράδοση και πνευματική αυτοτέλεια. Ακόμη, το Πατριαρχείο λαμβάνει υπόψη του τις επίσημες διαβεβαιώσεις των αιγυπτιακών Αρχών περί διατήρησης της ιερότητας και αμεταβλητότητας του καθεστώτος της μονής.
Δυσμενής απόφαση
Ωστόσο, δηλώνει ξεκάθαρα πως η πίστη στις διακηρύξεις δεν μπορεί να υποκαταστήσει τη δέσμευση για απτά μέτρα που θα διασφαλίζουν την ουσία και την πράξη, και ότι παρακολουθεί με προσοχή τις εξελίξεις. Από την Εκκλησία της Ελλάδος πολλοί είναι οι αρχιερείς που καλούν τη διεθνή κοινότητα να παρέμβει και δηλώνουν πεπεισμένοι ότι τις προσεχείς ημέρες όχι μόνον οι Ελληνες και οι ορθόδοξοι θα αντιδράσουν σε αυτή τη δυσμενή απόφαση, αλλά και κάθε πολιτισμένος άνθρωπος καλής θελήσεως, ανεξάρτητα από εθνική καταγωγή και θρήσκευμα. Αλλωστε κάνουν σαφές και ξεκάθαρο ότι η υπόθεση της Μονής της Αγίας Αικατερίνης δεν είναι εσωτερική υπόθεση της Αιγύπτου. Είναι υπόθεση οικουμενικής σημασίας, που δοκιμάζει τα όρια της θρησκευτικής ελευθερίας, της ιστορικής μνήμης και του Διεθνούς Δικαίου. Η σιωπή δεν μπορεί να είναι επιλογή. Τώρα είναι η στιγμή η Ελλάδα, η Ορθοδοξία και η διεθνής κοινότητα να σταθούν στο ύψος των περιστάσεων πριν η παρακαταθήκη αιώνων μετατραπεί σε μουσειακό έκθεμα υπό κρατική διαχείριση.
