Για τρίτη συνεχή χρονιά ο Τάκης Παπαματθαίου επιστρέφει στον ρόλο του πιο διάσημου τσιγκούνη της λογοτεχνίας.
- Από τον Ηλία Μαραβέγια
Κι όμως, πίσω από τον Σκρουτζ, που μεταμορφώνεται επί σκηνής για να διδάξει τελικά το νόημα των Χριστουγέννων, βρίσκεται ένας άνθρωπος σπάταλος σε συναίσθημα, γενναιοδωρία και αλήθεια. Σε μία εκ βαθέων εξομολόγηση στην «Espresso» ο δημοφιλής ηθοποιός ξετυλίγει στιγμές από τη θεατρική του πορεία, μιλά με πάθος για την τελετουργία του σανιδιού, για τα παιδιά που τον αγκαλιάζουν στο φινάλε της παράστασης, αλλά και για τον κόσμο που τον κάνει, όπως λέει, «εκατομμυριούχο σε αγάπη».
Η θεατρική επιτυχία «Τα Χριστούγεννα του Σκρουτζ», βασισμένη στο αριστούργημα του Ντίκενς, ανεβαίνει και φέτος στο Θέατρο Πειραιώς 131, σε διασκευή και σκηνοθεσία της Γιούλης Ηλιοπούλου. Τι είναι αυτό που σας κάνει να «ξαναμπαίνετε» στη ζωή αυτού του θρυλικού ήρωα;
Οταν έγινε η πρόταση από τη Γιούλη Ηλιοπούλου και διάβασα το έργο, ανακάλυψα πως δεν πρόκειται απλώς για τον γραφικό τσιγκούνη ήρωα ενός παραμυθιού, αλλά για έναν ολοκληρωμένο χαρακτήρα που -υπό μια βαθύτερη έννοια- υπάρχει ακόμη και στη σημερινή κοινωνία. Είναι το σκληρό, στυγνό αφεντικό που εκμεταλλεύεται τους εργαζομένους. Εκείνο όμως που μέτρησε περισσότερο από την πρώτη χρονιά και με ώθησε να παίξω στα «Χριστούγεννα του Σκρουτζ» και δεύτερη, αλλά και τρίτη φορά φέτος, ήταν η αντίδραση των παιδιών. Εζησα πολύ συγκινητικές στιγμές. Τελείωνε η παράσταση, έρχονταν γονείς με τα παιδάκια τους να βγάλουμε φωτογραφία και ξαφνικά κάποια από αυτά έτρεχαν να με αγκαλιάσουν.
Ο Σκρουτζ είναι ένας άνθρωπος που μεταμορφώνεται. Εσείς σε ποιο σημείο τού μοιάζετε και σε ποιο… δεν θέλετε να του μοιάσετε καθόλου;
Δεν έχω καμία σχέση μαζί του! (γέλια) Εγώ είμαι «τρυπιοχέρης», δεν αγάπησα ποτέ μου τα λεφτά. Οταν ήμουν φοιτητής στο τμήμα Δικαίου και Πολιτικών Επιστημών της Νομικής Σχολής, δούλευα παράλληλα σε μια τράπεζα, έναν όμιλο που τότε ξεκινούσε και στον οποίο θα μπορούσα να είχα μια καλή επαγγελματική εξέλιξη. Ομως ανεβάσαμε τότε με συμφοιτητές μου τη «Λυσιστράτη» στο Πολυτεχνείο, στην αυλή της Αρχιτεκτονικής. Η παράσταση ήταν σε σκηνοθεσία του Γιώργου Λαζάνη, μετέπειτα διαδόχου του Καρόλου Κουν στο Θέατρο Τέχνης. Εκείνος, βλέποντάς με στη σκηνή, μου πρότεινε να δώσω εξετάσεις και να πάω στη δραματική σχολή. Ετσι αποφάσισα να αφήσω την τράπεζα, δεν μέτρησα τη σιγουριά της θέσης ούτε τα υλικά αγαθά, παρότι ήμουν πιτσιρικάς. Γι’ αυτό λέω: Καμία σχέση με τον Σκρουτζ.
Πώς βρεθήκατε να σπουδάζετε Πολιτικές Επιστήμες, ενώ ήσασταν καλλιτεχνική φύση από μικρός;
Από την εφηβεία ψαχνόμουν σε πολλά και ενίοτε αντιφατικά μεταξύ τους πράγματα. Επαιζα μπάσκετ και τένις, παράλληλα ήμουν ανερχόμενο ταλέντο στο σκάκι και έπαιζα κιθάρα. Το τμήμα Δικαίου και Πολιτικών Επιστημών το διάλεξα επειδή τότε με ενδιέφερε το διπλωματικό σώμα.
Πώς θα περιγράφατε τη σχέση σας με τη Γιούλη Ηλιοπούλου, η οποία σκηνοθετεί την παράσταση, ενώ έχετε συμπράξει και επί σκηνής πριν από ενάμιση χρόνο στο έργο «Χορεύοντας με τη θύελλα»;
Με τη Γιούλη υπάρχει αυτό που λέμε χημεία, το «κλειδί» κάθε επιτυχημένης καλλιτεχνικής συνεργασίας. Ο ηθοποιός του θεάτρου έχει να κάνει με μια ενέργεια και μια επικοινωνία που δεν φαίνεται στο τηλεοπτικό γυαλί – μόνο στο σανίδι γίνεται αντιληπτή. Το ελληνικό θέατρο ξεκίνησε από τις λατρείες του Διονύσου, θεού της έκστασης. Εκσταση σημαίνει υπέρβαση του καθημερινού εαυτού. Ο ηθοποιός του θεάτρου είναι σαν ιερέας αυτού του θεού: πρέπει να πιστεύει αληθινά αυτό που κάνει για να το μεταδώσει στο κοινό. Εκεί υπάρχει το πραγματικό δούναι και λαβείν, εκεί συμβαίνουν τα «μαγικά».
Πώς θυμάστε τα Χριστούγεννα των παιδικών σας χρόνων;
Δεν έχω κάποια ιδιαίτερη ιστορία να μοιραστώ. Περνούσα ωραία, όπως τα περισσότερα παιδιά. Τα Χριστούγεννα άλλωστε είναι η γιορτή των παιδιών. Πρόσφατα έγραψα κάτι στο facebook με αφορμή και τα «Χριστούγεννα του Σκρουτζ», κυρίως προς τους γονείς: Μην τσιγκουνεύεστε αυτές τις μέρες. Κάντε δώρα, μοιράστε χαρά. Γιατί αυτές οι ηλικίες δεν ξανάρχονται.
Εχετε παίξει από αρχαίο δράμα μέχρι επιθεώρηση. Ποιο είδος νιώθετε ότι σας ταιριάζει περισσότερο σήμερα;
Βρίσκω ενδιαφέρον σε όλα τα είδη θεάτρου και είναι όλα εξίσου δύσκολα. Και η επιθεώρηση: να βγεις στη σκηνή, να επικοινωνήσεις, να κάνεις τον κόσμο να γελάσει ή να προβληματιστεί. Δεν μπορεί ο καθένας. Οπως και στο αρχαίο δράμα υπάρχει τεράστιος βαθμός δυσκολίας. Δεν υποτιμώ κανένα είδος. Για να παίξει κάποιος θέατρο πρέπει να είναι πραγματικά ταλαντούχος. Μα δεν αρκεί το ταλέντο, χρειάζεται και το χάρισμα να μπορείς το μεταδώσεις στον κόσμο. Η επικοινωνία αυτή είναι μια τελετουργία.
Υπάρχει κάποιος ρόλος που δεν έχετε παίξει ακόμη και το θέλετε πολύ;
Δεν είχα ποτέ μεγαλεπήβολα σχέδια. Δεν είπα δηλαδή «θέλω να παίξω τον Αμλετ». Και δεν το είπα, γιατί πάντα πίστευα ότι ακόμα κι ένας μικρός ρόλος μπορεί να γίνει πολύ σημαντικός. Τώρα που έχω φτάσει πια σε αυτό το ηλικιακό σημείο, ο ρόλος που θα με ενδιέφερε ιδιαίτερα είναι ο «Ριχάρδος Γ’» του Σαίξπηρ. Γιατί το έργο αφορά την εξουσία – και μεγαλώνοντας και ωριμάζοντας κατάλαβα πόσο μεγάλη σημασία έχει αυτό το θέμα.
Εχετε ζήσει δύσκολες στιγμές πάνω στη σκηνή;
Πολλές. Εχω παίξει με κολικό νεφρού, με πνευμονία, με πυρετό… Το επάγγελμα του ηθοποιού στο θέατρο είναι σκληρό. Δεν έχει «αναβολές». Ακόμη κι όταν χάνεις δικό σου άνθρωπο, πρέπει να ανέβεις στη σκηνή. Μου έχει συμβεί.
Την τηλεόραση, που σας έκανε ευρέως γνωστό, την αγαπήσατε;
Εγώ είμαι «παιδί του θεάτρου». Ανδρώθηκα στο Θέατρο Τέχνης και γνώρισα τον Κουν, ο οποίος με σκηνοθέτησε κιόλας. Η μεγάλη μου αγάπη, ο έρωτάς μου, είναι το θέατρο. Την τηλεόραση, αν και μου έδωσε πιο πλατιά αναγνώριση, την έβλεπα πάντα ως δεύτερη επιλογή. Παίζει ρόλο και το τι ζητάς βέβαια. Εγώ δεν σκέφτηκα ποτέ να γίνω ηθοποιός για να κάνω εξώφυλλα. Σήμερα, δυστυχώς, πολλοί μπαίνουν στη δουλειά με αυτοσκοπό τη δημοσιότητα. Για μένα ένα μεγάλο «έγκλημα» που δεν έχει διορθωθεί ακόμη είναι η κατάργηση της άδειας ασκήσεως επαγγέλματος. Είναι δυνατόν να θέλεις να γίνεις ηθοποιός και να μη μαθαίνεις λογοτεχνία, ποίηση, μουσική, κινησιολογία; Το επάγγελμα έχει υποβιβαστεί.
Στον κινηματογράφο έχετε κάνει ρόλους διαφορετικούς μεταξύ τους. Τι ξεχωρίζετε σε αυτό το μέσο;
Στον κινηματογράφο ο «αυτοκράτορας» είναι ο σκηνοθέτης. Εκείνος κινεί τα νήματα και μπορεί να σε απογειώσει, αλλά και να σε καταστρέψει. Στο θέατρο όμως ο «αυτοκράτορας» είναι ο ηθοποιός.
Είστε λάτρης του σκακιού. Τι σας δίνει αυτό το άθλημα που δεν σας δίνει η τέχνη;
Εχουν ρωτήσει πολλούς -ακόμα και πρωταθλητές- τι είναι τελικά αυτό το σκάκι. Αθλημα; Παιχνίδι; Η ωραιότερη απάντηση ήταν του Μιχαήλ Μποτβίνικ, πρώην παγκόσμιου πρωταθλητή του είδους. «Το σκάκι είναι η τέχνη της λογικής» είχε πει και το βρίσκω καταπληκτικό, γιατί όντως το σκάκι έχει τέχνη, λογική, αισθητική, πολλά στοιχεία. Το πρώτο που σου μαθαίνει είναι η αυτοπειθαρχία: πριν κάνεις μια κίνηση πρέπει να σκεφτείς. Γι’ αυτό πιστεύω ότι πρέπει να διδάσκεται στα σχολεία.
Είστε ένας άνθρωπος που έχει κερδίσει πολλά βραβεία και διακρίσεις. Σας συγκινούν όλα αυτά;
Γενικά πιστεύω πως κάποια βραβεία δίνονται δίκαια και άλλα όχι. Προσωπικά δεν τα είχα ποτέ ως ζητούμενο. Το πραγματικό βραβείο για μένα είναι η αγάπη και η εκτίμηση του κοινού. Αυτό που εισπράττω καθημερινά στον δρόμο με κάνει… εκατομμυριούχο, για να το πω και με χιούμορ, μια και μιλήσαμε πριν περί Σκρουτζ, τσιγκουνιάς και χρημάτων.
Πώς ήταν να βλέπετε τον γιο σας, τον Ιάσονα, να ακολουθεί τα καλλιτεχνικά σας χνάρια;
Οταν μου είπε ότι θέλει να γίνει ηθοποιός, δεν του έφερα αντίρρηση. Του είπα απλώς ότι είναι δύσκολο επάγγελμα, αλλά αν το θέλει, ας το ακολουθήσει. Οι γονείς δεν πρέπει να έχουν δικά τους σχέδια για τα παιδιά τους, ούτε να προβάλλουν πάνω τους απωθημένα. Ευτυχία είναι να κάνεις μια δουλειά που αγαπάς και να μπορείς να ζεις από αυτή. Μου αρέσει πολύ κάτι που είχε πει η Δανάη, τραγουδίστρια του Αττίκ, όταν ήταν πια κοντά στα 90: «Εγώ έτσι κι αλλιώς θα τραγούδαγα. Ε, λοιπόν, τραγούδαγα – και με πληρώνανε κιόλας».
Πιστεύετε ότι ο καλλιτέχνης «οφείλει» να μιλάει δημόσια για κοινωνικά και πολιτικά θέματα;
Βέβαια. Σε διαφορετική περίπτωση παραμένει ένας απλός διασκεδαστής, όχι ψυχαγωγός. Δεν γίνεται να μην τοποθετείσαι, διαφωνώ κάθετα σε αυτό. Ολοι έχουμε άποψη και πρέπει να την εκφράζουμε, ειδικά αν κάποιοι μπορούμε να επηρεάσουμε κιόλας λόγω αναγνωρισιμότητας.
Τι θα θέλατε να αλλάξει σήμερα στην Ελλάδα σε σχέση με την παιδεία, τον πολιτισμό ή το θέατρο;
Πολλά πρέπει να αλλάξουν στην παιδεία. Αλλά στην Ελλάδα τα πράγματα δεν αλλάζουν εύκολα. Η παιδεία «ξυπνάει» το μυαλό και κάποιοι δεν το θέλουν. Αυτό συνέβαινε πάντα στην Ιστορία της ανθρωπότητας. Στην αρχαία Αίγυπτο γραφή και ανάγνωση ήξεραν μόνο οι ιερείς και οι βασιλιάδες, δεν ήθελαν να υπάρχει γνώση στους πολλούς.
Ποια είναι η μεγαλύτερη σπατάλη που επιτρέπετε στον εαυτό σας;
Γενικά είμαι σπάταλος σε ό,τι αφορά τα υλικά αγαθά, όπως είπα και νωρίτερα σε σχέση με τον Σκρουτζ. Αυτό που προσπαθώ να περιορίσω είναι η σπατάλη του εαυτού μου. Να μην τα δίνω όλα σε όλους. Είναι άδικο να δίνεις το ίδιο σε ανθρώπους που δεν το αξίζουν. Ετσι σπαταλάς τον εαυτό σου.
Και, τέλος, τι θα ευχόσασταν στον κόσμο αυτά τα Χριστούγεννα, μέσα από τη ματιά του Σκρουτζ που έχει… μετανοήσει;
Υγεία – το πιο κλασικό, το πιο σημαντικό και το πιο αδιαμφισβήτητο. Και αγάπη, με την έννοια της αδελφοσύνης. Ελευθερία, ισότητα, αδελφοσύνη, όπως είναι και το τρίπτυχο της Γαλλικής Δημοκρατίας.
