Στην Ευρωπαϊκή Eνωση μόνο κάθε χρόνο περίπου 25.000 ασθενείς καταλήγουν από λοιμώξεις που οφείλονται σε μικρόβια με αντοχή στα αντιβιοτικά.
Aπό τον Αθανάσιο Τσακρή καθηγητή Μικροβιολογίας, Ιατρικής Σχολής Πανεπιστημίου Αθηνών
Τα τελευταία χρόνια, αν και λόγω της αυξανόμενης μικροβιακής αντοχής, μειώνεται η αποτελεσματικότητα των αντιβιοτικών στις μικροβιακές λοιμώξεις, περιορισμένος είναι ο αριθμός των νέων αντιβιοτικών που ήδη κυκλοφορούν ή θα κυκλοφορήσουν τα αμέσως επόμενα χρόνια. Αυτό έχει αποτέλεσμα η θεραπεία των λοιμώξεων να στηρίζεται κυρίως στα ήδη διαθέσιμα, «παλιά» αντιβιοτικά. Το φαινόμενο αυτό είναι πιο έντονο για μια σημαντική κατηγορία παθογόνων μικροβίων, των Gram-αρνητικών, για τα οποία δεν αναμένεται να αναπτυχθούν νέα αντιβιοτικά προτού να περάσει μία δεκαετία. Κάποια μάλιστα από αυτά, με κυριότερα τα στελέχη κλεμπσιέλλας, ακινετοβακτηρίου και ψευδομονάδας, μπορεί να εμφανίσουν αντοχή σε όλες τις διαθέσιμες κατηγορίες αντιβιοτικών και γι’ αυτό χαρακτηρίζονται ως «παν-ανθεκτικά».
Το φαινόμενο αυτό οδήγησε τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας (ΠΟΥ) να προειδοποιήσει πως ο κόσμος οδεύει προς μια «μετα-αντιβιοτική εποχή», δηλαδή μια εποχή στην οποία τα αντιβιοτικά δεν θα έχουν θέση στη θεραπεία των λοιμώξεων. Τέτοια μικρόβια παρατηρούνται ολοένα συχνότερα σε παγκόσμιο επίπεδο και προσβάλλουν κυρίως βαριά πάσχοντες ασθενείς, προκαλώντας σοβαρά θεραπευτικά προβλήματα και αυξημένα ποσοστά θνησιμότητας. Στην Ευρωπαϊκή Ενωση μόνο κάθε χρόνο περίπου 25.000 ασθενείς καταλήγουν από λοιμώξεις που οφείλονται σε μικρόβια με αντοχή στα αντιβιοτικά. Η επιταχυνόμενη κατά τα τελευταία χρόνια εξάπλωση των πολυανθεκτικών μικροβίων οφείλεται σε διαφόρους λόγους, που έχουν να κάνουν τόσο με το νοσοκομειακό περιβάλλον όσο και με την κοινότητα. Η «συνεισφορά» των νοσοκομείων στην αντοχή συνίσταται τόσο στην υπερβολική/εμπειρική χρήση αντιβιοτικών όσο και στις πλημμελείς συνθήκες υγιεινής, που ευνοούν τη μεταφορά ανθεκτικών μικροβίων από έναν ασθενή σε άλλο. Η νοσοκομειακή αντοχή είναι βέβαια ώς ένα σημείο αναπόφευκτη ως συνέπεια των δυνατοτήτων της σύγχρονης ιατρικής που επιτρέπουν την παράταση της επιβίωσης ασθενών με βαριά νοσήματα, αλλά παράλληλα οδηγούν σε χορηγήσεις αντιβιοτικών για μεγάλα χρονικά διαστήματα. Οι εξωνοσοκομειακοί λόγοι της αύξησης των ανθεκτικών μικροβίων σχετίζονται επίσης με την άσκοπη πολλές φορές και υπερβολική χρήση των αντιβιοτικών. Σημαντικό ρόλο παίζει επίσης η αυξανόμενη μετακίνηση των ανθρώπων σε μακρινούς προορισμούς, για λόγους τουριστικούς, επαγγελματικούς, μεταναστευτικούς ή και ιατρικούς, που οδηγεί σε μεταφορά των ανθεκτικών μικροβίων σε περιοχές στις οποίες δεν υπήρχαν προηγούμενα. Χαρακτηριστικό παράδειγμα είναι η μεταφορά πολυανθεκτικών στελεχών κλεμπσιέλλας από τις ΗΠΑ στο Ισραήλ και στη συνέχεια στην Ελλάδα και άλλες ευρωπαϊκές χώρες.
Ο περιορισμός της εξάπλωσης αυτών των πολυανθεκτικών μικροβίων είναι μια παγκόσμια προτεραιότητα και απαιτεί αποφασιστικές δράσεις σε όλα τα επίπεδα των συστημάτων υγείας. Τέτοιες παρεμβάσεις, που έχουν αποδειχθεί αποτελεσματικές σε διεθνές επίπεδο, συνιστούν η συνεργασία των φορέων που συμμετέχουν στην ορθή χρήση των αντιβιοτικών, η εφαρμογή μέτρων περιορισμού των λοιμώξεων, η έγκαιρη ανίχνευση των ανθεκτικών μικροβίων και η δημιουργία δικτύων ενεργητικής παρακολούθησης.
Η Ελλάδα δυστυχώς περιλαμβάνεται στις ευρωπαϊκές χώρες με υψηλά ποσοστά πολυανθεκτικών Gram-αρνητικών μικροβίων. Προς την κατεύθυνση αυτή τα τελευταία χρόνια έχουν εφαρμοστεί σε εθνικό επίπεδο προγράμματα επιτήρησης, καταγραφής και έγκαιρης λήψης μέτρων για την αποφυγή διασποράς των ανθεκτικών μικροβίων. Σημαντική συμβολή προς την κατεύθυνση αυτή έχει η έγκαιρη ανίχνευσή τους από τα κλινικά εργαστήρια της χώρας μας, που ανέπτυξαν και ήδη εφάρμοσαν αξιόπιστες μεθόδους έγκαιρης ανίχνευσης τόσο των ασθενών με λοίμωξη όσο και των «σιωπηλών» φορέων.