Αγρότες σε Πιερία και Κρήτη καλλιεργούν πάλι το απαγορευμένο από το 1928 δημητριακό (που κάποτε ήταν «το ψωμί των Ελλήνων»).
Η Ζέα είναι γνωστή στους περισσότερους Ελληνες ως το δεύτερο μεγαλύτερο λιμάνι του Πειραιά, γνωστό και ως Πασαλιμάνι. Ελάχιστοι, όμως, γνωρίζουν ότι ο πολύβουος λιμένας πήρε το όνομά του από το αρχαιότερο ελληνικό σιτάρι, τη ζέα ή ζειά, η καλλιέργεια και η εξαγωγή της οποίας απαγορεύτηκε ξαφνικά με έναν -ύποπτων συμφερόντων- νόμο του 1928! Γι’ αυτή την εξαφάνιση, εξάλλου, έχουν διατυπωθεί κατά καιρούς πολλές θεωρίες συνωμοσίας…
Ογδόντα έξι χρόνια μετά, κόντρα σ’ αυτό τον νόμο, παραγωγοί από την Κρήτη, την Πιερία, τη Λήμνο και άλλα μέρη της χώρας έχουν ξεκινήσει δειλά-δειλά την καλλιέργεια του δίκοκκου σιταριού, που αποτελούσε παλιά «το ψωμί των Ελλήνων». Ερευνες από τους αρχαίους χρόνους μέχρι σήμερα χαρακτηρίζουν τη ζέα (triticum dicoccum) ως το «πλέον αποδοτικότερο μεταξύ πολλών άλλων δημητριακών».
Μάλιστα, είχε καλλιεργηθεί «αποκλειστικά ως το μοναδικό δημητριακό από τους πρώτους Ρωμαίους στην αρχή της Ιστορίας τους» και στην αρχαιότητα «οι Ελληνες το εγνώριζαν πολύ καλά», όπως το μαρτυρεί και ο Αισχύλος στον ύμνο του στη Δήμητρα («Δήμητερ, η θρέψασα την εμήν φρένα είναι με άξιον των σων μυστηρίων»). Η ζέα είναι δημητριακό που περιέχει 40% μαγνήσιο επιπλέον των άλλων δημητριακών, γεμάτη πλούσια συστατικά, βοηθάει στην απορρόφηση θρεπτικών ουσιών (Ca, Mg κ.ά.), καταστέλλει τις φλεγμονές που χρονίζουν στον οργανισμό και καταστρέφουν τα υγιή κύτταρα, ενώ καταστέλλει τα ένζυμα των καρκινικών κυττάρων.
Στο Αμάρι Ρεθύμνου οι παραγωγοί «επαναστατούν» και αναβιώνουν την καλλιέργεια του αρχαιότερου δημητριακού, σπέρνοντας την… απαγορευμένη ζέα. Οι υπεύθυνοι στον αγροτικό πολυχώρο «Πάνακρον» της Σχολής Ασωμάτων πρόσφατα άφησαν ποσότητες περίπου 100 κιλών σε παρακείμενη έκταση ελπίζοντας ότι το καλοκαίρι θα τους δώσει καρπό.
Μιλώντας στην «Espresso της Κυριακής» ο γενικός διευθυντής του «Πάνακρον» της Σχολής Ασωμάτων, Χαράλαμπος Αγγελάκης, τόνισε πως ο πολυχώρος είναι μονάδα 53 στρεμμάτων στην οποία υπάρχει η δυνατότητα να γίνονται και κάποιες εναλλακτικές ή πιλοτικές καλλιέργειες: «Φανταστείτε ότι πέρα από τη ζέα, έχουν γίνει και άλλα αγροκτήματα, αμπελώνες, αχλαδεώνες. Γενικά, δηλαδή, αναζητούμε την ταυτότητα των δικών μας προϊόντων, της περιοχής, ώστε να γίνει κάτι πρωτότυπο και πιλοτικό για τους υπόλοιπους καλλιεργητές ή παραγωγούς. Η ζέα ήταν ένα από τα θέματα που μας απασχολούσαν από καιρό. Τώρα, βέβαια, δεν ξέρουμε αν αυτό που έχουμε ανταποκρίνεται στη ζέα, δηλαδή στον σπόρο των αρχαίων Ελλήνων. Και είναι λογικό έπειτα από 2.000 – 3.000 χρόνια που έχει εξαφανιστεί να μην είμαστε σίγουροι τι να περιμένουμε».
Ο κ. Αγγελάκης σημείωσε ο σπόρος έχει εξαφανιστεί εδώ και πολύ καιρό από την παραγωγή και την καλλιέργεια: «Μέσω κάποιων δικτύων βρήκαμε έναν σπόρο ο οποίος ανταποκρίνεται στις περιγραφές που έχουμε, ότι είναι ο σπόρος της ζέας. Υποτίθεται ότι ο σπόρος αυτός έχει κάποια προτερήματα σε σχέση με το κοινό σιτάρι, που έχουν να κάνουν με τα στοιχεία που υποτίθεται ότι δίνουν ευεξία, βιταμίνες κλπ. Τα κείμενα κατά την αρχαιότητα αυτό αναφέρουν και εμείς το ψάχνουμε και ελπίζουμε το ερχόμενο καλοκαίρι να μας δώσει καρπό».
Στην Πιερία ένας καλλιεργητής από την περιοχή Κούκος, ο Δαμιανός Παχόπουλος, εισήγαγε από την Ιταλία σπόρους δίκοκκου σιταριού (ζέας) και τους έσπειρε στο αγρόκτημά του. Αν και ο ίδιος δηλώνει ευχαριστημένος από την επιλογή που έκανε, ωστόσο εξηγεί ότι επειδή δεν υπάρχει οργανωμένο χονδρεμπόριο, οι παραγωγοί της ζέας είναι υποχρεωμένοι να βρίσκουν μόνοι τους πελάτες. Η Δήμητρα Τριανταφύλλου από τη Λήμνο είναι από τις πρώτες παραγωγούς που πίστεψαν στην ποικιλία της ζέας, αφού η τέλεια προσαρμογή του στο ελληνικό κλίμα το καθιστά ιδανική επιλογή και για τον καταναλωτή και για τον αγρότη (είναι ανθεκτικό στις κοινές ασθένειες των σιτηρών, ενώ δεν χρειάζεται ιδιαίτερη κατεργασία το έδαφος).
Ο Ελευθέριος Βενιζέλος και ο νόμος
To 1928 ο Ελευθέριος Βενιζέλος απαγόρευσε διά νόμου όχι μόνο την καλλιέργεια της ζέας στο εσωτερικό της χώρας, αλλά ακόμη και το να αναφέρεται ως όρος στα λεξικά. Αμέσως άρχισε η αθρόα εισαγωγή αλεύρων σίτου από το εξωτερικό και τότε ξέσπασε το μεγάλο για την εποχή «σκάνδαλο των αλεύρων». Μέσα σε τέσσερα χρόνια (1928-1932) οι Ελληνες είχαν ξεχάσει τη ζέα τελείως και επί δεκαετίες η μια θεωρία συνωμοσίας διαδεχόταν την άλλη αναφορικά με αυτή την εξαφάνιση. Το σίγουρο, όμως, είναι ότι οι Ελληνες στερήθηκαν για πολλά χρόνια ένα πολύτιμο αγαθό, το οποίο άλλες χώρες συνέχιζαν να καλλιεργούν και να απολαμβάνουν.
ΕΥΑ ΠΑΠΑΔΑΤΟΥ
