Η ανορεξία είναι μια κρυφή και ύπουλη διαταραχή. Συνήθως ξεκινάει με μια δίαιτα και ένα πρόγραμμα άσκησης. Μετά την πρώτη απώλεια βάρους, η έφηβη αισθάνεται μεγάλη ικανοποίηση και θέτει συνεχώς στόχους για όλο και μεγαλύτερη απώλεια κιλών.
Τα βασικά κριτήρια διάγνωσης, σύμφωνα με το αμερικανικό εγχειρίδιο διάγνωσης ψυχικών νοσημάτων, είναι:
1. Άρνηση διατήρησης του ελάχιστου για την ηλικία και το ύψος σωματικού βάρους (απώλεια βάρους ή μη πρόσληψη βάρους σε περίοδο σωματικής αύξησης, ώστε το βάρος να υπολείπεται κατά 15% του φυσιολογικού).
2. Έντονος φόβος για την παχυσαρκία και την πρόσληψη βάρους.
3. Διαταραχή της εικόνας σώματος (ο ασθενής αισθάνεται παχύσαρκος παρότι είναι λιποβαρής) ή/και επίμονη άρνηση παραδοχής της νόσου και της βαρύτητας της κατάστασης.
4. Αμηνόρροια (πρωτοπαθής -25% ή δευτεροπαθής: απουσία τουλάχιστον τριών αναμενόμενων διαδοχικών κύκλων εμμηνορρυσίας). Η πάθηση είναι 20 φορές συχνότερη στις μικρότερες ηλικίες και αφορά κυρίως άτομα του δυτικού πολιτισμού και τις ανώτερες κοινωνικοοικονομικά τάξεις. Συχνά πρόκειται για χαρισματικά κορίτσια και επιμελείς μαθήτριες.
Η «Τριάδα Α» που διακρίνει τη διαταραχή είναι: Ανορεξία – Αμηνόρροια – Απίσχνανση (υπερβολικό αδυνάτισμα, αποστέωση). Η ανορεξία είναι μια διαστρεβλωμένη στάση απέναντι στην τροφή και τη διατροφή και όχι ανορεξία με την κυριολεκτική έννοια, αφού είναι εκούσια. Η αμηνόρροια και η απίσχνανση θεωρούνται δευτερογενή χαρακτηριστικά και αποτελέσματα της ανορεξίας.
Άλλες σωματικές διαταραχές που προκαλούνται είναι οι αλλοιώσεις του δέρματος (ξηρό και ρυτιδωμένο) και των νυχιών (ραβδωτά και εύθραυστα), η τριχόπτωση, διαταραχές στο κυκλοφοριακό, υπόταση, βραδυκαρδία, παθήσεις οισοφάγου και στομάχου-εντέρου. Η ασθένεια μπορεί να διαρκέσει από μερικούς μήνες έως και πολύ μεγάλο χρονικό διάστημα.
Συμπτώματα
Οι συνεχείς ή επαναλαμβανόμενες δίαιτες, π.χ. μέτρηση θερμίδων, παράλειψη γευμάτων ή νηστεία, ή αποφυγή ορισμένων ομάδων τροφίμων, όπως το κρέας ή γαλακτοκομικά, αντικαθιστώντας τα με υγρά.
Ενδείξεις εμετού ή κατάχρησης καθαρτικών, π.χ. συχνές επισκέψεις στην τουαλέτα κατά τη διάρκεια ή αμέσως μετά τα γεύματα.
Υπερβολική ή ψυχαναγκαστική άσκηση, π.χ. άσκηση ακόμα και όταν τραυματίζεται ή σε κακές καιρικές συνθήκες.
Δημιουργία «καλών» και «κακών» τροφών. Αλλαγές στις προτιμήσεις των τροφών, π.χ. ξαφνικό ενδιαφέρον για την υγιεινή διατροφή και αυστηρή υιοθέτησή της.
Τελετουργία σχετικά με την παρασκευή των γευμάτων και την κατανάλωσή τους, π.χ. συγκεκριμένα ωράρια.
Αποφυγή όλων των κοινωνικών καταστάσεων που αφορούν το φαγητό.
Συχνή αποφυγή γευμάτων με τη δικαιολογία ότι έχει φάει.
Ιδιαίτερη έμφαση στο σχήμα του σώματος και το βάρος.
Κοινωνική απόσυρση ή απομόνωση από φίλους και από δραστηριότητες που έκανε.
Παραπλανητική συμπεριφορά σχετικά με τη διατροφή, όπως το να πετά τρόφιμα κρυφά, να τρώει κρυφά, να λέει ψέματα για την ποσότητα ή το είδος, να αναφέρει αναλυτικά πόσο συχνά και πόσο πολύ τρώει ή να λέει συνέχεια ότι δεν πεινά και ότι έχει ήδη φάει.
Σχετικές πανεπιστημιακές έρευνες στις ΗΠΑ και μαρτυρίες ειδικών με μεγάλη εμπειρία στη διαταραχή κατέδειξαν ότι σε κάποιες οικογένειες ανορεκτικών υπάρχει ιστορικό ανορεξίας, παχυσαρκίας, εμμονής με θέματα διατροφής και εξωτερικής εμφάνισης, ενώ σε άλλες περιπτώσεις είναι πιθανό να υπάρχει προδιάθεση προς την ψυχική νόσο (όπως κατάθλιψη, άγχος των γονέων κ.λπ.).
Η ανορεξία έχει επίσης συνδεθεί με εμπειρίες κακοποίησης και παραμέλησης, όπου ως αποτέλεσμα βιώνονται ανασφάλεια και χαμηλή αυτοεκτίμηση.
Αναφέρονται, επίσης, συχνά διαταραγμένες οικογενειακές σχέσεις και δεσμοί, για παράδειγμα σοβαρά προβλήματα μεταξύ των συζύγων τα οποία δεν γίνονται αμέσως αντιληπτά, αλλά υπάρχουν και επηρεάζουν το παιδί.
Άλλα χαρακτηριστικά θεωρούνται η υπερβολική προστατευτικότητα των γονιών, η αυστηρότητα, η έλλειψη ουσιαστικής επίλυσης εντάσεων με ομαλό τρόπο και επικοινωνία, δείχνοντας εμπιστοσύνη και δίνοντας λύσεις και διεξόδους στα ζητήματα των παιδιών, καθώς και η άρνηση αποδοχής της σοβαρής διαταραχής που σιγά σιγά και αθόρυβα παρουσιάζεται.
