❱❱ Αρκετές φορές έχουμε έρθει στη ζωή μας αντιμέτωποι με διάφορα συναισθηματικά ξεσπάσματα και εκρήξεις, που μας κάνουν να αισθανόμαστε όπως όταν ήμασταν παιδιά. Πρόκειται για συναισθηματικές αντιδράσεις που μας κάνουν να αισθανόμαστε μοναξιά ή ντροπή. Τι μπορεί να συμβαίνει, όμως, ώστε να βιώνουμε μια τόσο αντιφατική συναισθηματική κατάσταση;
Η συμπεριφορά απέναντι στις διάφορες καταστάσεις που καλούμαστε να αντιμετωπίσουμε στην καθημερινότητά μας σχετίζονται και με την ανατροφή, τη διαπαιδαγώγηση και τα βιώματά μας.
Παρατηρούμε, π.χ., αν κάποιος έχει μεγαλώσει σε ένα περιβάλλον ως παιδί όπου ο θυμός είναι ένα συναίσθημα που πρέπει να καταπιέζεται και να μην εκφράζεται άμεσα στο ερέθισμα που τον πυροδοτεί -ώστε να μη στενοχωρήσει ή απογοητεύσει κάποιον-, ότι και ως ενήλικας ενδέχεται να συμπεριφέρεται ανάλογα. Ενας ενήλικας με αυτά τα βιώματα είναι πιθανό να συγκρατεί διαρκώς τον θυμό του, συσσωρεύοντας έτσι μεγάλη συναισθηματική φόρτιση και πίεση, οι οποίες θα τον οδηγήσουν αργότερα να εκφραστεί αναίτια, με ξεσπάσματα και εντάσεις, όσον αφορά τον χώρο, τον χρόνο και τα πρόσωπα.
Τα συμπτώματα της συνεξάρτησης:
■ Υπερβολική διαθεσιμότητα να ικανοποιηθούν οι άλλοι.
Φυσικά και είναι σημαντικό να θέλουμε να ευχαριστήσουμε τα αγαπημένα μας πρόσωπα, αλλά δεν είναι δυνατόν να γίνει αυτοσκοπός και μοναδικός στόχος ζωής. Τα άτομα με συνεξάρτηση αισθάνονται ότι δεν έχουν επιλογή, βάζουν τους άλλους πρώτους και τον εαυτό τους τελευταίο, και έχουν άγχος και ενοχή αν αρνηθούν. Μονίμως θυσιάζονται για τους άλλους χωρίς να τους έχει ζητηθεί κάτι τέτοιο και σε τόσο υπερβολικό βαθμό που οι άλλοι τελικά εκνευρίζονται και πιέζονται, αντί να ευχαριστιούνται.
■ Δυσκολία με τα όρια.
Οι συνεξαρτητικοί έχουν δυσκολίες στα όρια με τους άλλους – είτε επιτρέπουν να παραβιάζονται τα δικά τους είτε παραβιάζουν τα όρια των άλλων. Οπως αναφέρει η Mellody, παραβιάζουν τα φυσικά όρια άτομα που, π.χ., έρχονται πολύ κοντά σωματικά και δεν αντιλαμβάνονται τη γλώσσα σώματος του άλλου, ο οποίος θέλει να απομακρυνθεί. Αντίστροφα, το άτομο που δυσκολεύεται να πει «όχι» ή να απομακρύνει τον εαυτό του από εκείνον που παραβιάζει τα όρια επίσης εμφανίζει συμπτώματα συνεξάρτησης.
Ο συνεξαρτητικός μπορεί να εμφανίσει έλλειψη ορίων στη σκέψη του. Δηλαδή, οι άλλοι να τον επηρεάζουν καθοριστικά στη διαμόρφωση απόψεων και, σε υπερβολικό βαθμό, να γίνεται εύπιστος, ευάλωτος και χειραγωγήσιμος. Παρουσιάζει μια ευαισθησία και απορροφά τα αρνητικά συναισθήματα των άλλων χωρίς να αναγνωρίζει ότι έχει εμπλακεί σε αυτή την αρνητική κατάσταση που δεν είναι δική του.
■ Δυσκολία διαχωρισμού ανάγκης και επιθυμιών.
Ο συνεξαρτητικός μπορεί να αφεθεί απεριόριστα στην πιο παράξενη και εκκεντρική επιθυμία του, αλλά αποτυγχάνει να αναγνωρίσει τις βασικές ανάγκες του και να ανταποκριθεί σε αυτές.
■ Χαμηλή αυτοεκτίμηση.
Τα άτομα με συνεξάρτηση δεν νιώθουν θετικά για τον εαυτό τους – τον συγκρίνουν με τους άλλους και βρίσκουν ότι μειονεκτούν, θεωρούν ότι οι άλλοι δεν τους αγαπούν και δεν τους νοιάζονται.
■ Υπερβολική φροντίδα.
Τα άτομα με συνεξάρτηση έχουν την τάση να φορτώνονται τα προβλήματα των άλλων και να τους φροντίζουν σε σημείο ακραίο. Αν μάλιστα ο άλλος δεν χρειάζεται βοήθεια και δεν τους επιτρέπουν να την προσφέρουν, αισθάνονται αδικία και απόρριψη από τον άλλον.
■ Υπερβολικός έλεγχος και ενημέρωση.
Τα άτομα με συνεξάρτηση θέλουν να ασκούν έλεγχο στο καθετί και να επιβλέπουν τα πάντα, διότι έτσι αισθάνονται επιβεβαίωση και ασφάλεια. Η υπερβολή στην τάση τους αυτή όμως είναι δυσλειτουργική, καθώς δεν τους επιτρέπει να είναι ανοιχτοί σε νέες εμπειρίες ή να πάρουν το ρίσκο να μοιραστούν τα συναισθήματά τους ή και να ζητήσουν στήριξη και συνεργασία. Και βέβαια, το να είναι ελεγκτικοί προς τους άλλους (π.χ., να τους λένε τι πρέπει να κάνουν ή να δίνουν διαρκώς συμβουλές) είναι κουραστικό, πιεστικό και εκνευριστικό για τους γύρω τους.
Η συνεξάρτηση μπορεί να θεραπευτεί με τη γνωσιακή ψυχοθεραπευτική προσέγγιση των δυσλειτουργικών μοτίβων, ρόλων και σχέσεων. Η αυτογνωσία είναι το πρώτο βήμα για την επιτυχή αντιμετώπιση. Η επίγνωση, όμως, είναι ο πρώτος και σημαντικότερος παράγοντας, καθώς η συνεξάρτηση δεν αναγνωρίζεται ευρέως στην κοινωνία μας ως δυσλειτουργία – διαταραχή, απεναντίας παρερμηνεύεται ως «υπερβολική αγάπη», «υπερπροστασία», «υπερβολική ευαισθησία» και «συναισθηματισμός».
Οταν κάνουμε δικά μας τα προβλήματα των άλλων!
Η συνεξάρτηση (codependence) είναι ένας όρος στην αμερικανική βιβλιογραφία σχετικά με τη δυσκολία στην οριοθέτηση του εαυτού και των άλλων. Πιο συγκεκριμένα, όταν αναλαμβάνεις τα προβλήματα των άλλων, τις ανάγκες, τα συναισθήματα, τις επιθυμίες, τους στόχους, τα όνειρα, σαν να είναι δικά σου, παραμελώντας ή ακόμη και εγκαταλείποντας τα αληθινά δικά σου.
Είναι μια πολύ συνηθισμένη κατάσταση και σχεδόν όλοι οι άνθρωποι μπορούμε να πούμε ότι έχουν μια μορφή συνεξάρτησης, έστω και ήπιας.
Χαρακτηριστική και ευρέως γνωστή είναι η μελέτη της Pia Mellody, όπου ορίζει με πολύ συγκεκριμένο τρόπο τις πτυχές της συνεξάρτησης σε όλο το φάσμα της αλληλεπίδρασής μας με τους άλλους. Η συνεξάρτηση, σύμφωνα με τη Mellody, είναι αποτέλεσμα της δυσλειτουργικής διαπαιδαγώγησης στην παιδική ηλικία.
Επειδή βέβαια καμία οικογένεια δεν είναι 100% λειτουργική, είναι αναμενόμενο κάποιες από τις παρακάτω θέσεις να μας αφορούν όλους. Προβληματίζει, όμως, όταν βλέπει κανείς να υιοθετεί πολλές από τις ακόλουθες συμπεριφορές με μεγάλη συχνότητα και σε έντονο βαθμό. 
Η επιστημονική άποψη της Mellody είναι ότι η δυσλειτουργική παιδική ηλικία τραυματίζει τις σχέσεις μας με τους άλλους (και τον εαυτό μας), με συνέπεια τη δυσκολία στα όρια με εμάς και τους άλλους.
MSc Κλινική Ψυχοπαθολόγος –
Ψυχοθεραπεύτρια
Universite Paris VIII – St. Denis – Vincennes, France
www.michalopoulou.gr
www.facebook.com/
Σοφία Π. Μιχαλοπούλου
