Στα ιστορικά κτίρια της πιο γνωστής εταιρίας κλωστοϋφαντουργίας στην Ελλάδα, της Πειραϊκής Πατραϊκής στη Νέα Πέραμο, εδώ και μερικές εβδομάδες επικρατεί πανικός. Οι μηχανές από τις μπουλντόζες εδώ και μέρες πρωί πρωί παίρνουν μπροστά, φορτηγά με μπάζα και άλλα υλικά που είχαν μείνει εκεί από την εποχή της πρώην εταιρίας κλωστοϋφαντουργίας πηγαινοέρχονται, εργάτες ξηλώνουν οτιδήποτε παλιό, ενώ τεχνίτες κάθε είδους έχουν πιάσει για τα καλά δουλειά.
- Από τον Νίκο Νικόλιζα
Τίποτα ή σχεδόν τίποτα δεν θυμίζει την προγενέστερη κατάσταση του εγκαταλειμμένου εργοστασίου που τα χρόνια της δεκαετίας του ’60 έσφυζε από ζωή. Για περισσότερα από 25 χρόνια, όταν η χαρτοβιομηχανία Softex ήταν ο τελευταίος ένοικος αυτών των κτιρίων, έστεκαν εκεί ανενεργά, με τα περιοδικά να κάνουν διάφορα αφιερώματα στα κτίρια που κάποτε έγιναν σήμα κατατεθέν λόγω των γυρισμάτων της θρυλικής ταινίας «Η κόρη μου η σοσιαλίστρια» με την Αλίκη Βουγιουκλάκη και τον Δημήτρη Παπαμιχαήλ.
Αλλωστε, λόγω αυτής της ταινίας η περιοχή της Νέας Περάμου κατάφερε να γίνει τουριστικός προορισμός για πολλά χρόνια, με τους κατοίκους ακόμα και σήμερα να θυμούνται τη σταρ Αλίκη να χορεύει στα ταβερνάκια της περιοχής.
Εδώ και εβδομάδες το ενδιαφέρον των κατοίκων της περιοχής έχει στραφεί στα συγκεκριμένα κτίρια, καθώς όλοι μιλούν για ένα μεγαλόπνοο σχέδιο ενός από τους πιο επιφανείς Σερραίους επιχειρηματίες ζάχαρης, του Χρήστου Καραθανάση, ο οποίος αποφάσισε να επενδύσει στη συγκεκριμένη περιοχή και να καταστήσει την πρώην Πειραϊκή Πατραϊκή κέντρο παρασκευής ζάχαρης.
Αλλωστε ο ίδιος έχει και τα εργοστάσια ζάχαρης στις Σέρρες και στο Πλατύ με την επωνυμία Royal Sugar – μια εταιρία με τεράστιες περγαμηνές σε όλο τον κόσμο. «Πρόκειται για ένα εργοστάσιο τυποποίησης ζάχαρης μοναδικό σε όλο τον ελλαδικό χώρο και στα Βαλκάνια» μας λέει άνθρωπος που εργάζεται στη συγκεκριμένη επιχείρηση, αλλά επιθυμεί να κρατήσει την ανωνυμία του. Μαζί με τα κτίρια της Πειραϊκής Πατραϊκής ο ίδιος επιχειρηματίας αγόρασε και τα εγκαταλειμμένα κτίρια μπροστά από τη θαλάσσια περιοχή. Πώς όμως φτάσαμε από τη θρυλική Πειραϊκή Πατραϊκή στο σήμερα και τι πρεσβεύει η συγκεκριμένη εταιρία στον ελλαδικό χώρο;
Η ιστορία της
Η βιομηχανία βάμβακος και ετοίμων ενδυμάτων ιδρύθηκε το 1919, όταν έλαβε σάρκα και οστά το όραμα δύο φιλόδοξων νέων, του Χριστόφορου Κατσάμπα και του Σταμούλη Στράτου, για τη δημιουργία μιας μονάδας που θα μπορούσε να παράγει υφάσματα και βαμβακερά ίδιας ποιότητας με εκείνα που μέχρι τότε εισάγονταν στη χώρα. Ο πρώτος σταθμός ήταν η ίδρυση της Πατραϊκής Εμποροβιομηχανικής Εταιρείας, ενώ το 1923 οι δύο συνεταίροι συνεργάστηκαν με Μικρασιάτες πρόσφυγες για να δημιουργήσουν στην Πάτρα μία ταπητουργία.
Εκεί στην αχαϊκή πρωτεύουσα θα ανεγερθεί το πρώτο κτίριο της εταιρίας, το οποίο στεγάζει το ταπητουργείο, το καλτσοποιείο και το βαφείο. Η παραγωγή την εποχή εκείνη γίνεται χάρη σε μια πρωτόγονη ατμομηχανή, η οποία αρκετά αργότερα θα έμπαινε στη βιτρίνα της Πειραϊκής Πατραϊκής για να θυμίζει την αφετηρία. Το 1928 άρχισε η λειτουργία του κλωστοϋφαντουργείου, μετά την αγορά του υπερσύγχρονου κλωστηρίου από τη Γερμανία, αλλά η Μεγάλη Υφεση έπληξε καίρια την εταιρία, η οποία το 1932 αναγκάστηκε να συγχωνευθεί με την Πειραϊκή για να εξασφαλίσει δάνεια από την Εθνική Τράπεζα της Ελλάδος και να γλιτώσει τη χρεοκοπία.
Η Πειραϊκή ήταν τότε μια προβληματική -και με ξεπερασμένη τεχνολογία– κλωστοϋφαντουργεία, η οποία είχε ιδρυθεί το 1919 και διέθετε δύο εργοστάσια, ένα στον Πειραιά και ένα στην Καλλιθέα. Το 1933, όταν γεννήθηκε ο Φαίδων Στράτος, η Πειραϊκή Πατραϊκή βρισκόταν σε τροχιά ανάπτυξης, η οποία θα διακοπεί προσωρινά λόγω του πολέμου και της Κατοχής. Εναν χρόνο μετά τον Εμφύλιο Πόλεμο (1950) η Πειραϊκή Πατραϊκή κατασκεύασε στο Μεγάλο Πεύκο μεγάλη σύγχρονη εργοστασιακή μονάδα, την πρώτη που χτίστηκε στην Ελλάδα μεταπολεμικά.
Από εκεί και έπειτα αρχίζει μία ανοδική πορεία, που θα φτάσει στο ζενίθ τη δεκαετία του 1960, όταν η εταιρία διέθετε πέντε σύγχρονες εργοστασιακές μονάδες και απασχολούσε περισσότερους από 4.000 υπάλληλους. Μάλιστα, στις 7 Δεκεμβρίου 1962 το φημισμένο αμερικανικό περιοδικό «Time» φιλοξένησε δηλώσεις του 38χρονου τότε Χριστόφορου Στράτου, γενικού διευθυντή της επιχείρησης και γιου ενός εκ των ιδρυτών της. Στο αφιέρωμα για την Πειραϊκή Πατραϊκή ο συντάκτης χαρακτήριζε το εργοστάσιο «πρότυπο» για κάθε ελληνική βιομηχανία που βασίστηκε σε ό,τι είχε να προσφέρει η χώρα σε αφθονία: βαμβάκι και φτηνά εργατικά χέρια.
Η κόρη μου η σοσιαλίστρια…
Το 1965 και μετά είναι η εποχή των μεγάλων αναταραχών σε σχέση με τα εργασιακά στην Ελλάδα. Ο πανέξυπνος Αλέκος Σακελλάριος πιάνει τον σφυγμό του κόσμου και στήνει πάνω στο θέμα των εργασιακών ένα ολόκληρο σενάριο. Τίτλος; «Η κόρη μου η σοσιαλίστρια», με πρωταγωνιστές την Αλίκη Βουγιουκλάκη, τον Δημήτρη Παπαμιχαήλ, τον Λάμπρο Κωνσταντάρα και πολλούς νέους ηθοποιούς εκείνης της εποχής. Το σενάριο έλεγε πως ο χήρος εργοστασιάρχης Αντώνης Δέλβης (Λάμπρος Κωνσταντάρας) έχει μία μοναχοκόρη, τη Λίζα (Αλίκη), που σπουδάζει στο Λονδίνο. Ο Δέλβης ονειρεύεται ότι η Λίζα θα τον αντικαταστήσει μια μέρα στη διεύθυνση του εργοστασίου του.
Εκείνη, όμως, καταφθάνει από το Λονδίνο με εντελώς νέες και ανατρεπτικές ιδέες και ετοιμάζεται να αναλάβει τη διεύθυνση του εργοστασίου σκοπεύοντας να κάνει πολλές καινοτομίες, αλλά και να χτυπήσει την αυταρχικότητα του πατέρα της. Οι προοδευτικές και σοσιαλιστικές ιδέες της σχετικά με την απασχόληση οδηγούν τη Λίζα σε σύγκρουση με τον πατέρα της και με την κοινωνικοπολιτική κατάσταση της εποχής. Σε μια πορεία ειρήνης, όπου συμμετείχε παρά τη ρητή απαγόρευση του πατέρα της, η Λίζα γνωρίζει τον Γιώργο (Δημήτρης Παπαμιχαήλ), έναν φανατικό φιλειρηνιστή, νεαρό διαδηλωτή με τον οποίο διαπληκτίζεται από ένα λάθος, με αποτέλεσμα να καταλήξουν αμφότεροι στο κρατητήριο.
Στην αρχή η Λίζα δείχνει να τον περιφρονεί. Τελικά όμως τον ερωτεύεται, αν και ο μαχητικός νεαρός είναι υπάλληλος του πατέρα της και δεν είναι και τόσο ευπρόσδεκτος από τα αφεντικά. Στο τέλος, όμως, παντρεύονται. Το πιο κοντινό εργοστάσιο που μπορούσε να εξυπηρετήσει τις ανάγκες των γυρισμάτων αλλά και τα εξωτερικά γυρίσματα κοντά στη θάλασσα είναι μόνο της Πειραϊκής Πατραϊκής, της πιο διάσημης εταιρίας εκείνης της εποχής. Ετσι, τα συνεργεία της εταιρίας Δαμασκηνός Μιχαηλίδης, που ήταν παραγωγοί της ταινίας, πιάνουν δουλειά επί μέρες ολόκληρες στην περιοχή της Νέας Περάμου. Αποτέλεσμα, η περιοχή να γίνει τουριστικός προορισμός για πολλά χρόνια μετά την προβολή της ταινίας.
Πίσω στην ιστορία της Πειραϊκής Πατραϊκής, όπου από το 1965 ο Φαίδων Στράτος αναλαμβάνει εκτελεστικό μέλος του Δ.Σ. της εταιρίας (μια θέση που θα κρατήσει έως το 1984), ενώ πρώτα έχει ολοκληρώσει το μεταπτυχιακό του στη Διοίκηση Επιχειρήσεων από το INSEAD και προηγουμένως έχει αποφοιτήσει από το Οικονομικό Τμήμα της ΑΣΟΕΕ.
Η παρακμή για την Πειραϊκή Πατραϊκή αρχίζει από τα τέλη της δεκαετίας του ’70, με τις πετρελαϊκές κρίσεις και τις αυξημένες απαιτήσεις των εργαζομένων, που συνοδεύονταν από μαζικές απεργίες. Το 1981 η επιχείρηση αγοράζει τις εγκαταστάσεις της εταιρίας V. Deiden στη Δυτική Γερμανία, με στόχο την επικράτησή της στην ευρωπαϊκή και την παγκόσμια αγορά. Εχει ήδη επεκταθεί με νέες μονάδες στην Ελλάδα και μία στο Χαρτούμ.
Ωστόσο τα προβλήματα ρευστότητας έχουν ήδη αρχίσει να «τρώνε» την άλλοτε ισχυρή αυτοκρατορία της κλωστοϋφαντουργίας. Το 1984 εντάχθηκε με τον περίφημο νόμο 1386 στις «προβληματικές εταιρίες» και κρατικοποιήθηκε (κάτι που συνέβη σε συνολικά 128 τέτοιες εταιρίες).
Από το 1996 έως και λίγες ημέρες πριν η πόρτα της άλλοτε θρυλικής εταιρίας παρέμενε ερμητικά κλειστή, με διάφορες ομάδες να λεηλατούν το κτίριο και οτιδήποτε υπήρχε μέσα σε αυτό. Μέχρι να φτάσουμε στο σήμερα όπου τα κτίρια της Πειραϊκής Πατραϊκής πέρασαν στα χέρια ενός επιχειρηματία από τις Σέρρες που πρόκειται να τα διαμορφώσει σε τυποποιητήρια ζάχαρης δίνοντας πνοή στο εργοστάσιο «φάντασμα».