❱❱ Η προσαρμογή στα νέα δεδομένα και οι ψυχικοί μηχανισμοί άμυναςΤο πένθος είναι μια προσωπική εσωτερική εμπειρία που βιώνεται έπειτα από απώλεια. Ωστόσο απώλεια δεν είναι μόνο ο θάνατος ενός ατόμου, αλλά οποιαδήποτε καθοριστική αλλαγή στην καθημερινότητα. Εξίσου οδυνηρή με τον θάνατο μπορεί να είναι η διακοπή μιας σχέσης, η αναβολή ενός ονείρου, η απώλεια εργασίας, υγείας, της οικονομικής κατάστασης.
Ολοι οι άνθρωποι θα βιώσουμε σημαντικές απώλειες κατά τη διάρκεια της ζωής μας, με ξεχωριστό τρόπο όμως καθένας μας. Ο τρόπος αυτός εξαρτάται από διάφορους παράγοντες, όπως είναι η προσωπικότητα του ατόμου, το είδος της απώλειας, οι ψυχικοί μηχανισμοί άμυνας που διαθέτει και οι εμπειρίες της ζωής του.
Ο θάνατος ενός αγαπημένου προσώπου δεν έχει μόνο τη διάσταση της απουσίας αλλά και αυτή της συμβολικής, αφού παράλληλα παύουν όλες οι προσδοκίες για βίωση κοινών εμπειριών και το βίωμα των συναισθημάτων. Η ρουτίνα αλλάζει ολοκληρωτικά και το άτομο καλείται να προσαρμοστεί στα νέα δεδομένα, αυτά της οριστικής απώλειας.
Η ένταση του πένθους συνδέεται με τον χαρακτήρα και την προσωπικότητα του ατόμου και τις αντιδράσεις του. Συγχρόνως, βρίσκεται σε απόλυτη εξάρτηση με το περιβάλλον, αλλά και με το είδος και τις συνθήκες του θανάτου.
Καθοριστικό ρόλο στο βίωμα της απώλειας διαδραματίζει ο βαθμός προετοιμασίας του ατόμου για το γεγονός. Το ψυχολογικό κόστος παραμένει το ίδιο σε όλες τις περιπτώσεις, ωστόσο το απρόσμενο του γεγονότος μπορεί να επηρεάσει σημαντικά τη διαδικασία του πένθους.
Στην περίπτωση αιφνίδιου θανάτου το ψυχολογικό σοκ και το τραύμα που υφίσταται το άτομο είναι ιδιαίτερα έντονο και ισχυρό. Η γενικότερη σύγχυση που το κυριεύει κάνει την κατάσταση ακόμη δυσκολότερη και επώδυνη.
Οταν η απώλεια είναι αναμενόμενη, ως αποτέλεσμα κάποιας χρόνιας ασθένειας, υπάρχει το πλεονέκτημα του χρονικού διαστήματος προσαρμογής και εξοικείωσης, όσο αυτό μπορεί να είναι εφικτό, με την αναμονή και την ιδέα του θανάτου. Ουσιαστικά η διαδικασία του πένθους ξεκινά από τη στιγμή της διάγνωσης της μη αναστρέψιμης και της θεραπευτικά αντιμετωπίσιμης κατάστασης.
Σημαντικός παράγοντας είναι η ηλικία του θανόντος. Ο θάνατος που προέρχεται από γηρατειά γίνεται πιο εύκολα αποδεκτός από τον θάνατο ενός παιδιού ή ενός νέου ανθρώπου, γιατί επιτείνεται το αίσθημα της αδικίας διότι δεν πρόλαβε να ζήσει.
Αντιμετώπιση
Ενας από τους σημαντικότερους παράγοντες για την ομαλή και ισορροπημένη πορεία του ανθρώπου που πενθεί προς τη συμφιλίωση με την ιδέα του αποχωρισμού και της απώλειας είναι η υποστήριξης από την οικογένεια και τους φίλους. Για να είναι αποτελεσματική η βοήθεια πρέπει να καλύπτονται οι πρακτικές και οι συναισθηματικές ανάγκες, ενώ είναι απαραίτητα τα στοιχεία της κατανόησης και της υπομονής για το ενδεχόμενο αντιμετώπισης επιθετικής και αρνητικής συμπεριφοράς σε οποιαδήποτε μορφή στήριξης και συμπαράστασης.
Το χαρακτηριστικό εκείνο που χρήζει ιδιαίτερης προσοχής και παρακολούθησης από το περιβάλλον του ατόμου που βιώνει την απώλεια είναι η παρατεταμένη διάρκεια του πένθους, που συνοδεύεται από υπερβολική εκδήλωση καταθλιπτικών συμπτωμάτων. Υπάρχουν άνθρωποι που πενθούν χωρίς να παραμερίσουν τις δραστηριότητες της καθημερινότητας.
Για τους ανθρώπους αυτούς η διαδικασία του πένθους αποτελεί την περίοδο που θρηνούν για την απώλειά τους και έπειτα έρχεται η επούλωση του ψυχικού πόνου. Υπάρχουν, όμως, και άνθρωποι που δεν διαθέτουν τους κατάλληλους τρόπους και τους ψυχικούς μηχανισμούς για να διαχειριστούν την απώλεια και το πένθος, ώστε να συνεχίσουν το καθημερινό τους πρόγραμμα και κυρίως να ζήσουν. Συχνά φέρονται σαν να έχουν χάσει και οι ίδιοι τον εαυτό τους, σαν να ξεπληρώνουν ένα χρέος στον θανόντα.
Η σταδιακή επιστροφή στην πραγματικότητα
Η διαδικασία αντιμετώπισης της απώλειας είναι δύσκολη και εκτείνεται σε βάθος χρόνου. Η πλέον ενδεδειγμένη λύση είναι η σταδιακή προσαρμογή στην πραγματικότητα μέσα από καθημερινές δραστηριότητες που επιτρέπουν την εκπλήρωση των κοινωνικών και των επαγγελματικών υποχρεώσεων, καθώς και ηρεμία και ανάπαυση.
Η κοινωνική επαναδραστηριοποίηση και συναναστροφή είναι ωφέλιμες ακόμη κι αν το άτομο δεν αισθάνεται την ανάγκη και την επιθυμία για κάτι τέτοιο.
Προς την ίδια κατεύθυνση κινείται και η προσπάθεια για χάραξη μελλοντικών σχεδίων και πλάνων. Η οργάνωση υλοποίησής τους μπορεί να αποδειχθεί σωτήρια στην πορεία επαναπροσδιορισμού και επανεκτίμησης της ζωής.
Ο ιδανικός τρόπος διαχείρισης ενός τέτοιου φορτίου και πόνου είναι η επικοινωνία και η συμπαράσταση από τα πρόσωπα του οικείου περιβάλλοντος. Με τον τρόπο αυτόν το άτομο εκφράζεται και αντλεί δύναμη για να συνεχίσει.
Ημερολόγιο
Βοηθητική θεωρείται και η καταγραφή των σκέψεων και των προβληματισμών σε ημερολόγιο, που διευκολύνει την ανασυγκρότηση του ατόμου.
Εκφρασε τα συναισθήματά σου ανοιχτά. Μίλησε για το πώς αισθάνεσαι σχετικά με την απώλεια. Μην αποφεύγεις να αναγνωρίσεις και να αντιμετωπίσεις τα επώδυνα συναισθήματα, γιατί έτσι παρατείνεις τη διαδικασία του πένθους. Θυμήσου πως το κλάμα βοηθά πολύ στην ανακούφιση του ψυχικού πόνου.
Φρόντισε τον εαυτό σου. Η ψυχή και το σώμα είσαι εσύ. Κατά συνέπεια, όταν είσαι καλά οργανικά και σωματικά, βελτιώνεται και η διάθεσή σου. Αντιμετώπισε τη θλίψη και τη στενοχώρια με σωστή διατροφή, συζητήσεις, δραστηριότητες, τέχνες, εξορμήσεις, καλό ύπνο και άσκηση. Μην καταφύγεις στην κατανάλωση οινοπνεύματος και ουσιών γιατί θα σε βοηθήσει μόνο βραχυπρόθεσμα και θα φέρει περισσότερα προβλήματα υγείας μακροπρόθεσμα, ενώ επιπλέον θα σε απομονώσει από το περιβάλλον και τους φίλους σου.
Η διαδικασία του πένθους απαιτεί χρόνο. Σε περίπτωση που αρχίσεις να νιώθεις αβοήθητος, απελπισμένος, ανάξιος και ότι όλη σου η ζωή περιστρέφεται γύρω από την απώλεια, οφείλεις να απευθυνθείς σε έναν ειδικό ψυχικής υγείας για να σε βοηθήσει να το αντιμετωπίσεις.
MSc Κλινική Ψυχοπαθολόγος –
Ψυχοθεραπεύτρια
Universite Paris VIII – St. Denis – Vincennes, France
www.michalopoulou.gr
www.facebook.com/
Σοφία Π. Μιχαλοπούλου
