Τα συμπτώματα των ψυχοσωματικών ασθενειών έχουν «σάρκα και οστά» και μπορεί να κλιμακωθούν με δυσάρεστη κατάληξη. Δεν είναι λοιπόν «φαντάσματα», αλλά υπαρκτές σωματικές διαταραχές.
Τα συμπτώματα των ψυχοσωματικών ασθενειών έχουν «σάρκα και οστά» και μπορεί να κλιμακωθούν με δυσάρεστη κατάληξη. Δεν είναι λοιπόν «φαντάσματα», αλλά υπαρκτές σωματικές διαταραχές.
Η ειδοποιός διαφορά εντοπίζεται κυρίως στο αίτιο που υποκινεί το ψυχοσωματικό σύμπτωμα, σε αντίθεση με την κοινή ασθένεια. Σίγουρα δεν είναι πάντα εύκολο να ξεχωρίσουμε αν μια δερματίτιδα, ένας κολικός στομάχου, ένα αυχενικό σύνδρομο και άλλες ενοχλήσεις είναι αποκλειστικά και μόνο αποτέλεσμα ανέκφραστων ψυχικών συγκρούσεων και δυσκολιών.
Το πιθανότερο είναι τα αίτια πίσω από ένα σωματικό σύμπτωμα να είναι πολυπαραγοντικά. Οι περισσότεροι από εμάς, κάποιες στιγμές στη ζωή μας, επισκεφθήκαμε γιατρούς για μια απλή ενόχληση, και ενώ κάναμε ένα σωρό εξετάσεις και αποκλείσαμε όλες τις εκδοχές, τελικά ακούσαμε τον γιατρό να μας λέει ότι «είναι ψυχολογικό». Η αλήθεια είναι πως πολλοί δεν έχουν αντιληφθεί ακόμα πόσο σημαντικό ρόλο παίζει ο ψυχολογικός παράγοντας στη ζωή.
Εξωτερίκευση συναισθημάτων
Οι άνθρωποι, ακόμα και σήμερα, φοβούνται να εκφράσουν φόβους ή αδυναμίες τους σε ειδικούς, ενώ ξέρουν ότι αυτό είναι ένα σημαντικό κομμάτι της γιατρειάς τους. Τα σωματικά συμπτώματα, λοιπόν, που δεν προκαλούνται από οργανικά ή παθολογικά αίτια ονομάζονται ψυχοσωματικά και αποτελούν τη σωματοποιημένη εξωτερίκευση συναισθημάτων ή ψυχολογικών συγκρούσεων. Υπάρχουν άνθρωποι που νιώθουν καταπίεση, άγχος και στην προσπάθειά τους να καταπολεμήσουν τη θέλησή τους την καταπνίγουν ή πείθουν τον εαυτό του πως την έχουν ξεπεράσει.
Τότε ο οργανισμός εκπέμπει SOS και το σύμπτωμα υπενθυμίζει ότι υπάρχει κάποια «εκκρεμότητα» που την έχουμε ξεχάσει! Ενα πολύ απλό παράδειγμα: «Εχουμε θυμώσει με τον καλύτερο φίλο μας για την επιπόλαια συμπεριφορά του στη σχέση μας, συμπεριφορά που μας υποβαθμίζει και μας καταπιέζει. Νιώθουμε ανήμποροι να του κάνουμε παρατήρηση και κάθε φορά που συναντιόμαστε βιώνουμε άγχος, δυσαρέσκεια. Εχουμε πειστεί πως δεν μπορούμε να το αντιμετωπίσουμε συζητώντας μαζί του. Αφού δεν μπορώ να του μιλήσω, ας το ξεχάσω, ίσως είναι και στη φαντασία μου, θα περάσει» σκεφτόμαστε και όντως το ξεχνάμε. Ομως, κάθε φορά που βρισκόμαστε με τον φίλο μας πονάει πολύ το κεφάλι μας, το στομάχι μας κ.λπ.
Επίσης, το ψυχοσωματικό σύμπτωμα μπορεί να εξυπηρετεί έναν σκοπό! Για παράδειγμα, μια γυναίκα εμφανίζει πολύ συχνά συμπτώματα πονοκεφάλου, για να αποφύγει τη σεξουαλική επαφή με τον άντρα της, ή ένας υποψήφιος φοιτητής μπορεί να παθαίνει συχνά κρίσεις πανικού, γιατί δυσκολεύεται (εκείνος ή η οικογένειά του) να φύγει από το πατρικό σπίτι.
Ενοχλήσεις
Οι ψυχολογικές συγκρούσεις πραγματώνονται συνήθως στο ασυνείδητο του ατόμου, με αποτέλεσμα να μην μπορεί να τις ελέγξει και να τις χειριστεί. Γι’ αυτό, άλλωστε, υπάρχει δυσκολία στην αντιμετώπιση των ψυχοσωματικών ενοχλήσεων. Ας σκεφτούμε πως η εκδήλωσή τους είναι μια φωνή βοήθειας που κραυγάζει η ψυχή μας.
Ενας προβληματισμός είναι το πώς θα καταλάβει ο ασθενής ότι τα συμπτώματα που έχει είναι ψυχοσωματικά και όχι οργανικά. Θα πρέπει να κάνει κάποιες εξετάσεις και να εξεταστεί από διάφορες ειδικότητες γιατρών, για να έχει τη διάγνωση του κάθε ειδικού. Επίσης, είναι πιθανόν να του χορηγηθεί κάποια θεραπεία για ένα διάστημα, προκειμένου να καταπολεμηθεί και να αντιμετωπιστεί το πρόβλημα.
Αν, παρ’ όλα αυτά, το πρόβλημα παραμένει και έχει αποκλειστεί κάθε οργανική αιτία, τότε δεν μένει παρά να εξεταστούν το ψυχολογικό προφίλ και το υπόβαθρο της ασθένειας.
Σε πρώτο στάδιο, ο ειδικός θα πρέπει να καθοδηγήσει τον ασθενή έτσι ώστε να εντοπίσουν πού βρίσκεται το πρόβλημα. Υπάρχει πιθανότητα το πρόβλημα να κρύβεται κάπου στα παιδικά χρόνια ή να προέκυψε ύστερα
από μια μεγάλη αλλαγή στη ζωή του (θάνατος, γάμος, χωρισμός, μετακόμιση, απογοήτευση, ματαίωση, άγχος, οικονομικές δυσχέρειες).
Εφόσον βρεθεί η αιτία του προβλήματος, που μπορεί να πάρει αρκετές συνεδρίες για να συμβεί αυτό, τότε είναι πολύ πιο εύκολο να μειωθούν η ένταση και η συχνότητα του ψυχοσωματικού συμπτώματος και πόνου. Ο επαναπροσδιορισμός του Εγώ, η ενίσχυση της αυτοεκτίμησης , η οριοθέτηση των σχέσεων, ο επαναπροσδιορισμός του πλάνου και των στόχων είναι μόνο κάποιοι από τους βασικούς στόχους μιας ψυχοθεραπείας.
Συμπτώματα που γίνονται ασθένειες
Πιθανά ψυχοσωματικά συμπτώματα παρουσιάζονται με πόνο σε κάποιο σημείο του σώματος (θώρακας, στομάχι, κεφάλι κ.λπ.), δερματοπάθειες (ακμή, έκζεμα, ψωρίαση κ.λπ.), αϋπνία, εφίδρωση, ξηροστομία, σιελόρροια, ταχυκαρδία, τσιμπήματα στο στήθος, «φτερουγίσματα» στην καρδιά, σφίξιμο των δοντιών (ιδίως τη νύχτα), αίσθημα σφιξίματος στο στομάχι, ανορεξία, ακόμη και σπαστική κολίτιδα!
Πολλές φορές παρουσιάζονται σεξουαλικά προβλήματα (στον άνδρα δυσκολία στύσης, στη γυναίκα πόνος κατά τη διάρκεια του σεξ).
*MSc Κλινική Ψυχοπαθολόγος – Ψυχοθεραπεύτρια
Universite Paris VIII – St. Denis – Vincennes, France
www.michalopoulou.gr
www.facebook.com/Σοφία Π. Μιχαλοπούλου
