❱❱ Κάτω από ποιες συνθήκες ακόμη και άτομα χωρίς ψυχικά νοσήματα διαπράττουν αποτρόπαιες πράξειςΟλο και πιο συχνά, τα τελευταία χρόνια, γινόμαστε γνώστες περισσότερων εγκληματικών πράξεων που έχουν διαπραχθεί τόσο στη χώρα μας όσο και παγκοσμίως. Τα μέσα μαζικής ενημέρωσης καθιστούν εύκολη την άμεση ενημέρωση, αλλά ταυτοχρόνως (μερικές φορές) και πιο δραματική από ό,τι είναι στην πραγματικότητα.
Ειδικότερα, όταν πρόκειται για κάποιο ανεξιχνίαστο, σοκαριστικό έγκλημα, τα ΜΜΕ πολλές φορές διογκώνουν τα γεγονότα και τα επαναλαμβάνουν ξανά και ξανά με λεπτομέρειες, προκειμένου να κεντρίσουν το ενδιαφέρον της κοινής γνώμης. Αυτό δεν σημαίνει πως πρέπει να κλείνουμε τα μάτια σε όσα συμβαίνουν γύρω μας. Καθημερινά συμβαίνουν αποτρόπαια συμβάντα και εγκλήματα, τα οποία ο απλός νους δεν μπορεί να συλλάβει. Οταν συμβαίνει ένα τέτοιο γεγονός, που ξεπερνά τα όρια της ανθρώπινης λογικής και της ψυχικής αντοχής, είναι ευρέως γνωστό πως πολύ συχνά τείνουμε να αποδίδουμε στον δράστη τον τίτλο του ψυχολογικά διαταραγμένου και συνήθως θεωρούμε ότι κάτι «δεν πάει καλά».
Σίγουρα έχουμε αναρωτηθεί πώς είναι δυνατόν ένας άνθρωπος να συμπεριφερθεί με τόσο ακραίο βίαιο τρόπο σε έναν συνάνθρωπό του, ώστε να καταλήξει να του αφαιρέσει τη ζωή, χωρίς να υπάρχει σημαντικός λόγος, ο οποίος τον οδήγησε σε αυτή την αποτρόπαια πράξη. H πρώτη σκέψη μας πιθανόν να αναφέρεται σε ενδεχόμενη ψυχική διαταραχή, από την οποία φαίνεται να πάσχει το άτομο που διαπράττει έγκλημα. Ομως ψυχολογικές έρευνες αποδεικνύουν ότι ακόμη και άτομα τα οποία δεν είναι ψυχικά άρρωστα ενδέχεται να διαπράξουν στυγερά εγκλήματα και φόνους. Αλλωστε, ο μύθος του ψυχασθενούς εγκληματία έχει καταρριφθεί προ πολλού στην εγκληματολογία, για πολλά αδικήματα. Βεβαίως, τα άτομα αυτά μπορεί να μην είναι ψυχικά άρρωστα, με την έννοια της ύπαρξης και της διάγνωσης μιας ψυχοπαθολογικής εκτίμησης, ωστόσο ενδέχεται να αντιμετωπίζουν από ήπια έως σοβαρά ψυχολογικά προβλήματα.
Η συμπεριφορά
Η προσωπικότητα και η συμπεριφορά του εγκληματία χαρακτηρίζεται από έλλειψη ψυχικής ισορροπία, διαταραχή της συμπεριφοράς, έλλειψη συναισθηματικής ισορροπίας και παρορμητικότητα. Η ύπαρξη της «αρχής της πραγματικότητας» είναι δυνατά διαταραγμένη, χωρίς αυτό να σημαίνει ότι έχει παραληρηματική βάση και οργάνωση. Είναι ενδεικτικό, εξάλλου, ότι τα άτομα αυτά δεν χαρακτηρίζονται από μια συγκεκριμένη και τυπική νευρωτική ή ψυχωτική συμπτωματολογία, σύμφωνα με την ψυχιατρική βιβλιογραφία. Δείχνουν ευερεθιστικότητα, καχυποψία, είναι ευσυγκίνητοι, συναισθηματικά ανώριμοι, με στοιχεία υστερικά και πολλές φορές παρανοϊκά. Η ανωριμότητα αυτή εκφράζεται και μέσα από το γεγονός ότι προσπαθούν να βλάψουν και να κάνουν τους άλλους να υποφέρουν είτε με λόγια είτε με πράξεις. Η παρορμητικότητα είναι χαρακτηριστικό στοιχείο της προσωπικότητάς τους, γιατί περνά στη δράση και εμφανίζουν έλλειψη προσαρμογής. Εδώ παρατηρούμε τη διαδρομή και το πέρασμα από την κακή, παράλογη σκέψη στην ακραία πράξη, ως και το έγκλημα.
Η ηθική, ο προσωπικός ηθικός έλεγχος του κοινωνικοποιημένου ατόμου δεν υφίσταται και δεν λειτουργεί καθόλου, θα λέγαμε, ως αφετηρία αυτοελέγχου και αυτοκυριαρχίας στο βίαιο ανορίοτο ένστικτο πριν εκδηλωθεί.
Μερικές ψυχολογικές μορφολογικές προσεγγίσεις και θεωρίες επιχειρούν να ανακαλύψουν τους βασικούς παράγοντες της προσωπικότητας, δηλαδή τι προδιαθέτει τα άτομα να ενεργούν κατά συγκεκριμένους και συνεπείς οριοθετημένους τρόπους.
Είναι οι αιτίες βιολογικές και καθορισμένες από τη γενετική μας κατασκευή ή πρόκειται για κάτι που μαθαίνεται από το κοινωνικό μας περιβάλλον, αυτό που μας κάνει να βλέπουμε τον κόσμο με έναν συγκεκριμένο τρόπο; Αξίζει να σημειωθεί ότι όλα τα εγκλήματα έχουν στοιχεία αρχαίας τραγωδίας, γιατί το έγκλημα είναι δυναμική και πολυσύνθετη διαδικασία.
Κομμάτια του παζλ
Mπορεί το πέρασμα στην πράξη να είναι αστραπιαίο, όπως στα εγκλήματα πάθους, αλλά οι προεγκληματικές καταστάσεις, δηλαδή το υπέδαφος που καλλιεργείται πριν από το έγκλημα και η προσωπικότητα του δράστη και του θύματος, τα βιώματα και το περιβάλλον ανατροφής είναι τα κομμάτια ενός παζλ που πρέπει να μπουν το καθένα στη θέση του για να έχουμε το ψυχολογικό προφίλ του δράστη. Aν κάτι απ’ αυτά δεν κολλήσει νοσηρά, δεν θα έχουμε πέρασμα στην εγκληματική πράξη.
Συνοψίζοντας, καταλήγουμε σε κάποιες θέσεις που αφορούν τις εκδοχές της ψυχοπαθολογίας της προσωπικότητας ενός ατόμου, που είτε είναι γεννημένο δολοφόνος είτε γίνεται κάτω από συγκεκριμένες περιστάσεις.
Σύμφωνα με τον επιστήμονα της εγκληματολογίας R. Gassien, έχουμε τεσσάρων ειδών εγκλήματα: τα πρωτόγονα, τα οποία χαρακτηρίζονται από το γεγονός της ανικανότητας να ελέγξουν τις ορμές τους οι εγκληματίες, τα ιδιοτελή, που γίνονται για να απελευθερωθεί ο δράστης από μια δύσκολη κατά αυτόν κατάσταση, τα εγκλήματα πάθους, ιδεολογίας (πολιτική, θρησκευτικός φανατισμός), ευθανασίας, εκδίκησης, αυτοτιμωρίας και, τέλος, τα οργανωμένα και μελετημένα (ληστείες, ναρκωτικά, οικονομικές υπεξαιρέσεις).
Παράγοντες που βοηθούν στη μείωση της βίας
Είναι πολύ σημαντικό να αναφέρουμε ότι η βία μπορεί εύκολα να γεννηθεί σε έναν υγιή άνθρωπο, όσο εύκολα μπορεί να δημιουργηθεί και σε ένα θεωρητικά ψυχικά διαταραγμένο άτομο.
Δεν είναι επαρκές να μιλάμε γι’ αυτά τα δύο με στερεοτυπικό τρόπο, καθώς οποιοσδήποτε άνθρωπος που απομονώνεται, περιθωριοποιείται, απομακρύνεται από τις πηγές χαράς και το κοινωνικό περιβάλλον υποστήριξης και δεν λαμβάνει όσα έχει ανάγκη ως άτομο και προσωπικότητα είναι πιθανό κάποια στιγμή στη ζωή του να εκδηλώσει επιθετικότητα και βίαιη συμπεριφορά, μέσω διάφορων συνθηκών και καταστάσεων, υπό την επίδραση πολλών παραγόντων.
Γι’ αυτό, η στήριξη, η ενημέρωση, ο πολιτισμός, η κοινωνική μέριμνα, ο τομέας της υγείας, οι κοινωνικοί φορείς, η οικογένεια, η παιδεία και το ενδιαφέρον του καθενός προς τον συνάνθρωπο είναι πραγματικά αυτό μόνο που μπορεί να συντελέσει καταλυτικά στην ουσιαστική μείωση των εγκληματικών ενεργειών ανά τον κόσμο,
και όχι η αδιάφορη και ψυχρή περιθωριοποίηση μεμονωμένων ομάδων ή προσώπων, που τα στιγματίζουν.
MSc Κλινική Ψυχοπαθολόγος –
Ψυχοθεραπεύτρια
Universite Paris VIII – St. Denis – Vincennes, France
www.michalopoulou.gr
www.facebook.com/
Σοφία Π. Μιχαλοπούλου
