Ο καρκίνος του τραχήλου της μήτρας είναι ένας από τους πιο συχνούς σε εμφάνιση γυναικολογικούς καρκίνους σε παγκόσμια κλίμακα. Η κύρια αιτία εμφάνισής του είναι η λοίμωξη από τον ιό των ανθρώπινων θηλωμάτων (HPV – Human Papillomavirus). Τα τελευταία χρόνια, η ανάπτυξη και διάθεση εμβολίων κατά του HPV έχει καταστήσει εφικτή την πρόληψη αυτού του είδους καρκίνου. Το εμβόλιο κατά του καρκίνου του τραχήλου της μήτρας αποτελεί ένα επαναστατικό όπλο στον αγώνα της καταπολέμησης της συγκεκριμένης μορφής καρκίνου. Εδώ όμως προκύπτει ένα βασικό ερώτημα. Το εμβόλιο αυτό είναι 100% αποτελεσματικό ως προς την εξάλειψη του κινδύνου νόσησης από καρκίνο του τραχήλου της μήτρας; Πάμε να δούμε.
Τι είναι ο ιός HPV και πώς συνδέεται με τον καρκίνο του τραχήλου της μήτρας;
Ο HPV είναι μια ομάδα περισσότερων από 200 ιών, εκ των οποίων περίπου 40 μεταδίδονται μέσω της σεξουαλικής επαφής. Από αυτούς, κάποιοι τύποι είναι χαμηλού κινδύνου και προκαλούν κυρίως κονδυλώματα, ενώ άλλοι είναι υψηλού κινδύνου και συνδέονται άμεσα με την ανάπτυξη καρκίνου. Οι πιο γνωστοί υψηλού κινδύνου τύποι HPV είναι οι τύποι 16 και 18, που ευθύνονται για περίπου 70% των περιπτώσεων εμφάνισης καρκίνου του τραχήλου της μήτρας.
Η μόλυνση με τον ιό HPV είναι εξαιρετικά συχνή. Πιο συγκεκριμένα, υπολογίζεται ότι πάνω από το 80% των σεξουαλικά ενεργών ατόμων θα προσβληθούν από τον ιό κάποια στιγμή στη ζωή τους. Στις περισσότερες περιπτώσεις, ο ιός υποχωρεί μόνος του, αφού το ανοσοποιητικό σύστημα συνήθως καταφέρνει να τον εξουδετερώσει εξ ολοκλήρου. Ωστόσο, όταν επιμένει, μπορεί να προκαλέσει κυτταρικές αλλοιώσεις που ενδέχεται να εξελιχθούν σε καρκίνο. Σε αυτή την περίπτωση, ο πιο ισχυρός σύμμαχος μιας γυναίκας είναι ένας έμπειρος γυναικολόγος ογκολόγος.
Τα εμβόλια κατά του HPV και κατά συνέπεια κατά του καρκίνου του τραχήλου της μήτρας
Υπάρχουν σήμερα τρεις βασικοί τύποι εμβολίων κατά του HPV που έχουν εγκριθεί διεθνώς:
- Cervarix: καλύπτει τους τύπους 16 και 18.
- Gardasil: καλύπτει τους τύπους 6, 11, 16 και 18.
- Gardasil 9 (τελευταίας γενιάς): καλύπτει τους τύπους 6, 11, 16, 18, 31, 33, 45, 52 και 58.
Το Gardasil 9, το πιο διαδεδομένο σήμερα, προσφέρει προστασία έναντι περίπου 90% των καρκίνων του τραχήλου της μήτρας.
Πόσο αποτελεσματικό είναι το εμβόλιο κατά του HPV και κατά συνέπεια κατά του καρκίνου του τραχήλου της μήτρας;
Η αποτελεσματικότητα του εμβολίου εξαρτάται από διάφορους παράγοντες, όπως η ηλικία του ατόμου τη στιγμή του εμβολιασμού, η συμμόρφωση με το πλήρες σχήμα δόσεων, οι τύποι HPV στους οποίους έχει εκτεθεί το άτομο και η διάρκεια της προστασίας.
Ηλικία εμβολιασμού
Τα καλύτερα αποτελέσματα παρατηρούνται όταν ο εμβολιασμός γίνεται πριν από την έναρξη σεξουαλικών επαφών. Σε εφήβους ηλικίας 9–14 ετών, η ανοσολογική απόκριση είναι ισχυρότερη και η προστασία φτάνει σε επίπεδα κοντά στο 100% έναντι των τύπων που περιλαμβάνει το εμβόλιο.
Συμμόρφωση με το πλήρες σχήμα δόσεων
Η πλήρης χορήγηση των δόσεων (2 δόσεις για άτομα κάτω των 15 ετών, 3 για άτομα άνω των 15) είναι κρίσιμη. Η μειωμένη συμμόρφωση μπορεί να οδηγήσει σε χαμηλότερη ανοσία.
Τύποι HPV στους οποίους εκτίθεται το άτομο
Το εμβόλιο δεν προστατεύει από όλους τους τύπους HPV. Αν ένα άτομο μολυνθεί από τύπο HPV που δεν καλύπτεται από το εμβόλιο, υπάρχει θεωρητικά κίνδυνος εμφάνισης καρκίνου, αν και αυτός είναι πολύ μειωμένος.
Διάρκεια προστασίας
Σύμφωνα με μακροχρόνιες μελέτες, η προστασία διαρκεί τουλάχιστον 10–15 χρόνια και δεν έχει διαπιστωθεί ανάγκη για ενισχυτική δόση.
Παρέχει 100% προστασία;
Όχι, το εμβόλιο δεν παρέχει 100% προστασία, αλλά πλησιάζει πολύ. Πιο συγκεκριμένα, το Gardasil 9 προσφέρει έως και 97–99% προστασία έναντι των προκαρκινικών αλλοιώσεων που προκαλούνται από τους τύπους HPV που περιλαμβάνονται στο εμβόλιο. Η συνολική μείωση της επίπτωσης του καρκίνου του τραχήλου σε πληθυσμούς με υψηλή εμβολιαστική κάλυψη φτάνει σε εντυπωσιακά ποσοστά (>85% μείωση). Να σημειωθεί βέβαια πως το εμβόλιο κατά του HPV και κατά συνέπεια κατά του καρκίνου του τραχήλου της μήτρας δεν καλύπτει το 100% των ογκογόνων τύπων HPV, συνεπώς υπάρχει ένα μικρό υπόλοιπο κίνδυνος, γι’ αυτό και ο εμβολιασμός δεν αντικαθιστά το τεστ Παπανικολάου.
Ασφάλεια και πιθανές παρενέργειες του εμβολίου
Οποιοδήποτε εμβόλιο κατά του HPV και κατά συνέπεια κατά του καρκίνου του τραχήλου της μήτρας εκ των τριών έχει χορηγηθεί σε εκατοντάδες εκατομμύρια άτομα παγκοσμίως και θεωρείται εξαιρετικά ασφαλές. Οι πιθανές παρενέργειες είναι ήπιες και περιλαμβάνουν πόνο στο σημείο ένεσης, πονοκέφαλο ή πυρετό. Οι σοβαρές παρενέργειες είναι εξαιρετικά σπάνιες και τα ποσοστά τους είναι αντίστοιχα ή και χαμηλότερα από άλλα κοινά εμβόλια.
Συχνές ερωτήσεις σχετικά με το εμβόλιο κατά του HPV και κατά συνέπεια κατά του καρκίνου του τραχήλου της μήτρας
- Σε ποια ηλικία πρέπει να γίνεται το εμβόλιο κατά του HPV;
Συστήνεται σε κορίτσια και αγόρια ηλικίας 9–14 ετών. Μπορεί να χορηγηθεί και σε μεγαλύτερους (έως 26 ετών), αλλά η αποτελεσματικότητα είναι μειωμένη αν έχουν ήδη εκτεθεί στον HPV.
- Πρέπει να εμβολιαστώ αν έχω ήδη σεξουαλικές επαφές;
Ναι. Αν και το εμβόλιο δεν μπορεί να εξαλείψει υπάρχουσα μόλυνση, μπορεί να σας προστατεύσει από άλλους τύπους HPV στους οποίους δεν έχετε εκτεθεί ακόμα.
- Αν έχω κάνει τεστ Παπανικολάου και είναι φυσιολογικό, χρειάζομαι το εμβόλιο;
Ναι. Το τεστ Παπανικολάου ανιχνεύει αλλοιώσεις, δεν προλαμβάνει. Ο εμβολιασμός μειώνει σημαντικά την πιθανότητα να εμφανιστούν αλλοιώσεις.
- Μπορεί το εμβόλιο να προκαλέσει καρκίνο;
Όχι. Το εμβόλιο περιέχει μη ενεργούς ιικούς τύπους (ή τμήματα αυτών) και δεν προκαλεί καμία μορφή καρκίνου ή HPV λοίμωξης.
- Ποιος είναι ο καλύτερος γυναικολόγος ογκολόγος εάν τελικά νοσήσω από καρκίνο του τραχήλου της μήτρας;
Ο Δρ. Γεώργιος Μακρής είναι Μαιευτήρας-Γυναικολόγος Ογκολόγος, με διεθνή εξειδίκευση (ESGO–EBCOG certified) και Διδάκτωρ της Ιατρικής Σχολής Αθηνών. Επιπλέον, είναι Διευθυντής στη Γυναικολογική Κλινική του Ιατρικού Κέντρου Αθηνών και διαθέτει μακροχρόνια εμπειρία σε Ελλάδα και Γερμανία.
Διαβάστε εδώ ποιος είναι ο καλύτερος γυναικολόγος ογκολόγος, με βάση αντικειμενικά και ποιοτικά κριτήρια.
- Χρειάζομαι το εμβόλιο αν είμαι άντρας;
Ναι. Ο HPV προκαλεί και στους άντρες κονδυλώματα, καθώς και καρκίνους του πρωκτού, του πέους και του στοματοφάρυγγα. Ο εμβολιασμός είναι εξίσου σημαντικός και για τα δύο φύλα.
- Πρέπει να επαναλαμβάνεται το εμβόλιο μετά από κάποια χρόνια;
Μέχρι σήμερα, οι μελέτες δείχνουν ότι η προστασία διαρκεί τουλάχιστον 10–15 χρόνια. Δεν υπάρχει σύσταση για επαναληπτική δόση προς το παρόν.
- Πόσο κοστίζει το εμβόλιο και καλύπτεται από τα ασφαλιστικά ταμεία;
Σε πολλές χώρες, μεταξύ των οποίων και η Ελλάδα, το εμβόλιο παρέχεται δωρεάν μέσω του Εθνικού Προγράμματος Εμβολιασμών για παιδιά και εφήβους έως συγκεκριμένη ηλικία (συνήθως 18 ή 26 ετών, ανάλογα το φύλο και τις ενδείξεις).
