Τα συναισθήματα που νιώθουν όσοι ζητούν την ευχαρίστηση των άλλων είναι εξαντλητικά και αρνητικά για το ίδιο το άτομο.
Από την Σοφία Π. Μιχαλοπούλου
Πόσες φορές αναγκάζονται να παραγκωνίσουν τις δικές τους ανάγκες και τα δικά τους «θέλω» για να εξυπηρετήσουν τις ανάγκες των άλλων, είτε τους το ζητούν είτε όχι. Και αυτή η κατάσταση της διευκόλυνσης των άλλων πολλές φορές τούς κουράζει και αγανακτούν.
Αυτή η φάση θα μπορούσε να χαρακτηριστεί ως μια εσωτερική διαμάχη του ατόμου με τον ίδιο του τον εαυτό. Αυτή η πιεστική, αναγκαστική συμπεριφορά έχει στην αφετηρία της την ενοχή. Η ενοχή φέρνει μαζί της ένα ψυχικό τραύμα, θυμό και άγχος.
Η αιτία της ενοχής βρίσκεται συνήθως στην πρώιμη παιδική ηλικία, στη γονεϊκή σχέση και τη διαπαιδαγώγηση, στον ελλειμματικό συναισθηματικό δεσμό, ακόμα και στον τρόπο που αντιμετωπίστηκαν κάποιες άσχημες στιγμές, ίσως στην τιμωρία ή και στο μάλωμα από τους γονείς κ.α.
Σε αντίθεση με τη χαρά, τη λύπη, τον θυμό ή τον φόβο, η ενοχή είναι ένα κοινωνικό συναίσθημα, ένα συναίσθημα δηλαδή που έχει αναπτυχθεί και καλλιεργηθεί δευτερογενώς, λόγω της συναναστροφής μας και της επικοινωνίας με το περιβάλλον μας.
Η ενοχή εμφανίζεται και κυριαρχεί όταν είμαστε σε θέση να κατανοήσουμε το κοινωνικά σωστό και το λάθος. Οι ψυχαναλυτικές θεωρίες λένε ότι αποτελεί κομμάτι του Υπερεγώ μας, των κανόνων δηλαδή που έχουμε διδαχθεί και οφείλουμε να τηρούμε.
Η συμπεριφορά του ενοχικού έχει τα εξής χαρακτηριστικά:
n Για να τον αποδέχονται πρέπει να ικανοποιεί τους άλλους.
n Δεν λέει ποτέ «όχι, δεν γίνεται» σε κανέναν.
n Δεν έχει χρόνο να διαθέσει στον εαυτό του και στις προτεραιότητές του.
n Αγχώνεται για να είναι οι άλλοι καλά.
n Έχει το σύνδρομο του σωτήρα και νιώθει ότι όλα οφείλει να τα ρυθμίσει.
n Απολογείται όταν δεν μπορεί να ικανοποιήσει κάποιον και νιώθει άσχημα.
n Είναι σε μια μόνιμη ανησυχία και διέγερση.
n Υποφέρει όταν για κάποιον λόγο θυμώσει τους άλλους.
n Αγωνιά μονίμως για το ποια είναι η εικόνα του και αν είναι αρεστός στους άλλους.
n Υπόσχεται να βοηθήσει τους πάντες και πάντα.
Τα ενοχικά άτομα δεν έχουν εμπιστοσύνη στον εαυτό τους και δυσκολεύονται να κάνουν ουσιαστικές και ισότιμες σχέσεις. Ενθουσιάζονται και απογοητεύονται εύκολα, και έχουν καταναγκαστικές συμπεριφορές.
Συνήθως σκέφτονται μόνο όσα δεν κατάφεραν στη ζωή τους και καθόλου τις επιτυχίες τους, και αντικαθιστούν την επιθυμία με την υποχρέωση. Δίνουν υπερβολική σημασία στο πώς τους βλέπουν οι άλλοι.
Τα ενοχικά άτομα πρέπει να κάνουν επεξεργασία, να γνωρίσουν βαθύτερα τον εαυτό τους και να τον εκτιμήσουν, προκειμένου να απαλλαγούν από τις τύψεις και την τάση να αυτοσαμποτάρονται διαρκώς.
Τρόποι αντιμετώπισης του προβλήματος
Η ενοχή είναι ένα διαβρωτικό, κακό συναίσθημα, το οποίο παρουσιάζεται και επηρεάζει τόσο την εικόνα που έχουμε για τον εαυτό μας όσο και τις πρωτοβουλίες μας, και καθορίζει πολλές αποφάσεις της ζωής μας.
Είναι λοιπόν ζωτικής σημασίας να μην της επιτρέπουμε να εισβάλλει, να μην αποφασίζει εκείνη για εμάς και να θέτουμε όρια σε εμάς και σε εκείνους που την ενισχύουν. Ας δούμε, λοιπόν, πώς μπορούμε να αντιμετωπίσουμε το πρόβλημα:
Αυτογνωσία: Είναι η διαδικασία να αντιληφθούμε αυτό που μας συμβαίνει. Τα σημάδια που μας προειδοποιούν είναι η δυσκολία μας να ησυχάσουμε και η αίσθηση που έχουμε ότι όλα είναι ευθύνη μας.
Αποδοχή: Είναι σημαντικό να συνειδητοποιήσουμε ότι δεν γίνεται να είμαστε αρεστοί και αποδεκτοί από όλους. Βοηθά να αποδεχτούμε τον εαυτό μας όπως είναι και να τον αγαπήσουμε έτσι απλά. Στο πλαίσιο αυτό, προσπαθούμε να γνωρίσουμε εμάς και τις επιθυμίες μας.
Ψυχοθεραπεία: Αν νιώσουμε ότι τα συναισθήματά μας είναι πολύ τοξικά, αν οι ανασφάλειές μας δεν μας αφήνουν να ησυχάσουμε, με αποτέλεσμα να επιβαρύνεται η λειτουργική καθημερινότητά μας, τότε μπορούμε να επισκεφθούμε έναν ειδικό.
Η ψυχοθεραπεία στοχεύει κυρίως στο να αποκτήσουμε επίγνωση του εαυτού μας και αυτού που μας συμβαίνει, να εντοπίσουμε το κύμα ενοχών που μας κατακλύζει σε κάθε δράση μας σε σχέση με τους άλλους και να αποφασίσουμε να αλλάξουμε την κατάσταση, τουλάχιστον με μικρά βήματα, όσο αυτό είναι δυνατόν και αντέχουμε.