Φέρουν ονόματα «βαριά σαν ιστορία» και πορεύονται στη ζωή τους με περηφάνια και ευθύνη για τους δοξασμένους προγόνους τους, που έγραψαν με χρυσά γράμματα τα δικά τους κεφάλαια στην Ιστορία της χώρας.
Τέσσερις γόνοι οπλαρχηγών της Επανάστασης, όλοι τους μέλη του Ομίλου Απογόνων Αγωνιστών 1821 που ιδρύθηκε το 1938, μιλούν στην «Espresso» για τους προπάτορές τους και επιδεικνύουν με καμάρι τα κειμήλια που τους άφησαν ως κληρονομιά.
«Αισθάνθηκα δέος για το σθένος τους»
Ο πρόγονος του Κωνσταντίνου Γιαβή, Κωνσταντής, ήταν καπετάνιος στον προσωπικό λόχο του Θεόδωρου Κολοκοτρώνη. «Οταν έμαθα ότι κατάγομαι από αγωνιστή του 1821 αισθάνθηκα δέος για το σθένος που είχαν οι πρόγονοί μας να τολμήσουν να επαναστατήσουν, περηφάνια για την αδιάπτωτη υπομονή τους να συνεχίσουν να αγωνίζονται και ευθύνη για το πώς θα μεταφέρω τη συνείδηση της ταυτότητας και της συνέχειας στο παιδί μου» αποκαλύπτει.
Σύμφωνα με τον κ. Γιαβή, όλα τα μέλη της οικογένειας γαλουχήθηκαν με έντονη τη συναίσθηση της ευθύνης για την ιστορική συνέχεια και την κοινωνική παρουσία. Επίσης, πάντα στην οικογένεια, όπως λέει, απαγορεύονταν αυστηρά δύο πράγματα: «Να παραπονούμαστε για δυσχερείς και αντίξοες συνθήκες, και να βρίσκουμε δικαιολογίες για τυχόν αποτυχίες».
Το ιστορικό κειμήλιο που συγκινεί περισσότερο τον 47χρονο καθηγητή του Τμήματος Φιλολογίας του Αριστοτέλειου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης είναι το φυλαχτό του Κωνσταντή. «Φαντάζομαι να του το φορεί η μάνα ή η κόρη ή η γυναίκα του. Σκέπτομαι την αγάπη προς τον άνθρωπό τους, τον φόβο και την αγωνία αν θα τον ξαναδούν ζωντανό, τις ελπίδες που εναπόθεσαν στα χέρια του, στον αγώνα του».
Για τον κ. Γιαβή, οι αξίες του 1821, που είναι πολύ σημαντικές και για τη σύγχρονη κοινωνία, είναι «η αγάπη στην πατρίδα, η σημασία της προσφοράς στον συνάνθρωπο, η ανάγκη της αλληλεγγύης, ακόμη και της αυτοθυσίας, και το πρόταγμα της ομόνοιας».
«Η εποχή μας είναι κατεξοχήν ανθηρωική. Παλαιότερα εμπνεόμασταν από προσωπικούς ήρωες, τον αγωνιστή του ’21, τον πολιτικό, τον καθηγητή. Σήμερα, η κοινωνία μας είναι λιγότερο σίγουρη για την ταυτότητά της και τα είδωλά της είναι μικρότερης διάρκειας» πιστεύει ο απόγονος του ηρωικού πολεμιστή.
«Θέλεις να είσαι αντάξιος του ονόματος και όχι απλός κουβαλητής του»
Περισσότερα από 170 μέλη της ιστορικής «σουλιώτικης φάρας των Τζαβελλαίων», όπως χαρακτηρίζει την οικογένειά του ο όγδοος κατά σειρά απόγονος Κώστας Τζαβέλλας, έχουν δώσει τη ζωή τους για την ελευθερία της Ελλάδας από το 1745 ως το 1940. Ανάμεσα σε αυτούς, ο πολέμαρχος του Σουλίου προεπαναστατικά Λάμπρος και ο αγωνιστής της Επανάστασης (και αργότερα πρωθυπουργός) Κίτσος Τζαβέλλας.
Ο 54χρονος λέει πως, όταν ήταν μικρός, άκουγε με περιέργεια και ευχαρίστηση τα κατορθώματα των προγόνων του, οι οποίοι ρίχνονταν πάντα πρώτοι στις μάχες, ειδικά σε αυτές που έγιναν για την απελευθέρωση από τους Τούρκους, και ένιωθε υπερήφανος στις σχολικές γιορτές, όταν το επώνυμό του μνημονευόταν σε θεατρικά και ποιήματα. Δεν παύει, όμως, αυτό το όνομα να αποτελεί για τους ώμους του ένα βάρος το οποίο πρέπει να διαχειριστεί.
«Η κληρονομιά είναι βαριά, αλλά, όταν τη βιώνεις από μικρός, αντέχεις κι άλλη τόση. Ο 88χρονος πατέρας μου Λάμπρος Τζαβέλλας, ταξίαρχος Ιππικού Τεθωρακισμένων εν αποστρατεία, λέει συχνά: “Κυρτώνουν οι ώμοι μου από το βάρος, αλλά φουσκώνουν τα στήθη μου από την περηφάνια”. Το όνομα το καμαρώνεις, θέλεις να είσαι αντάξιός του και όχι απλός κουβαλητής του. Ισορροπείς πάντα μεταξύ μιας ταπεινότητας και μιας υγιούς, βαθιάς προσωπικής έπαρσης» δηλώνει για την καταγωγή του.
Ο Κώστας Τζαβέλλας, ο οποίος επίσης έχει ακολουθήσει τη στρατιωτική παράδοση της οικογένειας, καθώς έχει τον βαθμό του έφεδρου λοχαγού Πεζικού, τονίζει πως «χωρίς τις αξίες και τα ιδανικά του 1821 δεν μπορούμε να ατενίζουμε το μέλλον». Παράλληλα, προσθέτει πως «ο μόνος τρόπος να ενσωματωθούν είναι μέσω της παιδείας», κάτι που ο ίδιος πιστεύει πως δεν γίνεται πλέον στα σχολεία, καθώς «η Ιστορία είναι από τα πιο βαρετά, να μην πω μισητά, μαθήματα».
«Ομως, το να γνωρίζεις τις ρίζες σου δεν σε καθιστά ούτε αλαζόνα ούτε σοβινιστή. Αντιθέτως, αποκτάς στέρεες βάσεις, διότι γνωρίζεις ποιος είσαι, ενώ παράλληλα μαθαίνεις από τα λάθη των παλαιότερων. Ετσι, είσαι ικανός να τοποθετείς τον πήχη της εξέλιξης της κοινωνίας μας όλο και ψηλότερα. Να θέτεις τα ιερά και τα όσια του τόπου μας ψηλά, ώστε να μην αντικρίζουμε σαστισμένοι τον Γέρο του Μοριά στην παλιά Βουλή, μουντζουρωμένο με άθλια συνθήματα» τονίζει.
«Η καθημερινότητα αναδεικνύει συνεχώς ήρωες»
Η πορεία της ζωής του προέδρου του Ομίλου Απογόνων Αγωνιστών 1821 Κωνσταντίνου Γ. Πλαπούτα είναι έντονα συνυφασμένη με την καταγωγή του. Τα ίχνη της ιστορικής οικογένειάς του καταγράφονται επίσημα με την εμφάνιση του Κόλια Πλαπούτα, ο οποίος στα 17 του σκότωσε έναν Τούρκο φοροεισπράκτορα.
«Καταδιωκόμενος και περιπλανώμενος κατέληξε στο χωριό Παλούμπα. Οι Παλουμπαίοι Αρκάδες, ορεσίβιοι και πολεμιστές από τα γεννοφάσκια τους, τον περιέθαλψαν και τον ανέδειξαν αρχηγό τους. Μάλιστα, οι Τούρκοι έλεγαν γι’ αυτόν πως “θα κάνει γονίδι και θα φάει την Τουρκιά!”» αναφέρει ο κ. Πλαπούτας.
Ο Kόλιας, υπέργηρος πια το 1821, ευλόγησε τα όπλα και το λάβαρο της Επανάστασης στην εκκλησία του Αγίου Γεωργίου του χωριού Παλούμπα. Το ημερολόγιο έγραφε 20 Μαρτίου. Τα παιδιά του Κόλια ήταν ο Γιωργάκης, ο οποίος χάθηκε στη μάχη του Λάλα –από τις πρώτες συγκρούσεις του Αγώνα– και ο στρατηγός Δημήτρης, ο οποίος συνεργάστηκε στενά με τον Θεόδωρο Κολοκοτρώνη.
«Εγώ μεγάλωσα στο ίδιο χωριό και το ίδιο σπίτι με τις εικόνες των αρμάτων, των φορεσιών, των κειμηλίων και με τις καθημερινές αφηγήσεις για την ιστορία των προγόνων μου και των Παλουμπαίων. Ολα αυτά με οδήγησαν τα επόμενα χρόνια» τονίζει.
Ο 62χρονος πρώην τραπεζικός υπάλληλος υποστηρίζει πως η ελευθερία κατακτάται πάντα με αγώνα. «Η ελευθερία, είτε αυτή είναι κοινωνική είτε εθνική ή προσωπική, δεν αποτελεί δεδομένο. Πρέπει να αγωνιζόμαστε καθημερινά γι’ αυτήν».
Αραγε, πιστεύει ένας απόγονος ηρώων πως υπάρχουν ήρωες σήμερα; «Ναι» λέει, αλλά με διαφορετική μορφή: «Η καθημερινότητα αναδεικνύει συνεχώς ήρωες. Ηρωας είναι αυτός ο οποίος πέφτει στη φωτιά για να σώσει τον συνάνθρωπό του, αυτός που έχει οικογένεια και κάνει δυο δουλειές για να τη ζήσει, αυτός ο οποίος έχει πρόβλημα υγείας και παραμένει αξιοπρεπής».
Οσο για την ευχή που θα έδινε σε όλους τους Ελληνες φέτος, που συμπληρώνονται 200 χρόνια από την Επανάσταση, είναι «να αποτελέσει αυτή η επέτειος το εφαλτήριο της αυτογνωσίας και της δύναμης για να πορευτούμε στο μέλλον μας».
Το… παρατσούκλι που εξελίχθηκε σε θρυλικό όνομα
Ο Παναγιώτης Ζαΐμης, γόνος της παλιάς ιστορικής οικογένειας, εξηγεί πώς προέκυψε το επώνυμο που έχει συνδεθεί με πρόσωπα που αναδείχθηκαν στην Επανάσταση του 1821 και την πολιτική ζωή του τόπου.
«Τα πρώτα χρόνια της Τουρκοκρατίας, οι υπόδουλοι Ελληνες είχαν την υποχρέωση είτε να πληρώνουν φόρους είτε να ενισχύουν αμισθί τα στρατεύματα του σουλτάνου. Στα μέσα του 16ου αιώνα ο σουλτάνος ξεκίνησε εκστρατεία εναντίον της Αιγύπτου και ανάμεσα στους Ελληνες που επιστράτευσε ήταν ο αρχηγός μιας ισχυρής οικογένειας των Καλαβρύτων, το επίθετο της οποίας δεν είναι επιβεβαιωμένο. Ο άνδρας αυτός έγινε αρχηγός -“ζαήμ” στα τουρκικά- του ελληνικού εκστρατευτικού σώματος που διέπρεψε στις μάχες στην Αίγυπτο. Ως ανταμοιβή, ο σουλτάνος τού παραχώρησε ένα τιμάριο (“ζαήμιο”), κι έτσι όλη η οικογένεια έλαβε το παρατσούκλι Ζαήμης, το οποίο εξελίχθηκε σε “Ζαΐμης”».
Μέλη της οικογένειας του Παναγιώτη Ζαΐμη ήταν ο αγωνιστής της Επανάστασης και αργότερα πρωθυπουργός της νεοσύστατης Ελλάδας, Ανδρέας, και ο πολιτικός (επίσης πρωθυπουργός) Θρασύβουλος, ο οποίος ήταν μεταξύ άλλων εκπρόσωπος της Ελλάδας στην τελετή παραχώρησης των Επτανήσων από τη Μ. Βρετανία στη χώρα μας το 1864. Μάλιστα, το μελανοδοχείο το οποίο χρησιμοποιήθηκε στην υπογραφή εστάλη από τον τότε Αρχιεπίσκοπο Κερκύρας στον Θρασύβουλο Ζαΐμη ως ενθύμιο και αποτελεί ένα από τα πιο ιδιαίτερα κειμήλια της οικογένειας.
Ο 78χρονος πρώην επιχειρηματίας, ο οποίος μεγάλωσε με αυστηρές αρχές, όπως ο πατριωτισμός και το καθήκον, και έχει προσπαθήσει να ανταποκριθεί σε αυτές σε όλη τη διάρκεια της ζωής του, πιστεύει πως η Ιστορία θα πρέπει να διδάσκεται περισσότερο στα σχολεία, για να μη διευκολύνονται εκείνοι «που επιζητούν αλλαγές σημείων της Ιστορίας μας για να αμβλυνθούν αντιπαραθέσεις με άλλα κράτη».
Σύμφωνα με τον κ. Ζαΐμη, το ιστορικό αφήγημα του 1821 πρέπει να απαλλαγεί από ιδεοληψίες και δόγματα, και να αποδοθεί στον κόσμο στη γνήσια μορφή του.
«Η Ελληνική Επανάσταση έγινε από όλους τους Ελληνες, πλουσίους και φτωχούς, γαιοκτήμονες και αγρότες, ναυτικούς και στεριανούς, μορφωμένους και αγράμματους. Η Ελληνική Επανάσταση δεν είχε καμία σχέση με τη γαλλική, που ήταν ένα κοινωνικό κίνημα, Γάλλοι εναντίον Γάλλων. Η Ελληνική Επανάσταση ήταν πόλεμος ενός υπόδουλου έθνους εναντίον του έθνους που το υποδούλωνε, μιας καταπιεσμένης θρησκείας εναντίον της θρησκείας που την καταπίεζε» τονίζει.