Το «προφίλ» της ύπουλης διαταραχής που απειλεί κυρίως τους νέους ανθρώπους
Το «προφίλ» της ύπουλης διαταραχής που απειλεί κυρίως τους νέους ανθρώπους
Η νευρική ανορεξία, Anorexia nervosa σύμφωνα με τον επίσημο ορισμό της από τη βιβλιογραφία, είναι πιο γνωστή ως ανορεξία.
Πρόκειται για μια διατροφική διαταραχή που χαρακτηρίζεται κυρίως από άρνηση των ατόμων για διατήρηση ενός υγιούς φυσιολογικού βάρους και έναν μανιώδη φόβο για την απόκτηση βάρους σε συνδυασμό με μια διαστρεβλωμένη εικόνα για τον εαυτό τους, που μπορεί να διατηρηθεί από διάφορες προκαταλήψεις σχετικά με το σώμα, το φαγητό και τη διατροφή τους.
Είναι μια σοβαρή ψυχική αρρώστια (που εκδηλώνεται συνήθως στη εφηβεία), με υψηλό ποσοστό παρενεργειών και το υψηλότερο ποσοστό θνησιμότητας από όλες τις ψυχικές ασθένειες.
Η ανορεξία είναι μια κρυφή και ύπουλη διαταραχή. Συνήθως αρχίζει με μια δίαιτα και ένα πρόγραμμα άσκησης. Μετά την πρώτη απώλεια βάρους η έφηβη αισθάνεται μεγάλη ικανοποίηση και θέτει συνεχώς στόχους για όλο και μεγαλύτερη απώλεια κιλών.
Τα βασικά κριτήρια διάγνωσης, σύμφωνα με αμερικανικό εγχειρίδιο διάγνωσης ψυχικών νοσημάτων, είναι:
►Αρνηση διατήρησης του ελάχιστου για την ηλικία και το ύψος σωματικού βάρους (απώλεια βάρους ή μη πρόσληψη βάρους σε περίοδο σωματικής αύξησης, ώστε το σωματικό βάρος να υπολείπεται κατά 15% του φυσιολογικού).
►Εντονος φόβος για την παχυσαρκία και την πρόσληψη βάρους.
►Διαταραχή της εικόνας σώματος (ο ασθενής αισθάνεται παχύσαρκος ότι είναι λιπόβαρος) ή και επίμονη άρνηση παραδοχής της νόσου και της βαρύτητας της κατάστασης.
►Αμηνόρροια με απουσία τουλάχιστον τριών αναμενόμενων διαδοχικών κύκλων εμμηνορρυσίας.
Η πάθηση είναι 20 φορές συχνότερη στα κορίτσια (συχνά πρόκειται για χαρισματικά κορίτσια και καλές μαθήτριες) και αφορά κυρίως άτομα του δυτικού πολιτισμού και τις ανώτερες κοινωνικά και οικονομικά τάξεις.
Η «Τριάδα Α» που διακρίνει τη διαταραχή είναι η ανορεξία, η αμηνόρροια και η απίσχνανση (υπερβολικό αδυνάτισμα, αποστέωση).
Η ανορεξία είναι μια διαστρεβλωμένη στάση απέναντι στην τροφή και τη διατροφή και όχι ανορεξία με την κυριολεκτική έννοια, αφού είναι εκούσια.
Η αμηνόρροια και η απίσχνανση θεωρούνται δευτερογενή χαρακτηριστικά και αποτελέσματα της ανορεξίας.
Αλλες σωματικές διαταραχές που προκαλούνται είναι οι αλλοιώσεις του δέρματος (ξηρό και ρυτιδωμένο) και των νυχιών (ραβδωτά και εύθραυστα), η τριχόπτωση, διαταραχές στο κυκλοφορικό, υπόταση, βραδυκαρδία, παθήσεις οισοφάγου, στομάχου, εντέρου.
Η ασθένεια μπορεί να διαρκέσει από μερικούς μήνες έως πολύ μεγάλο χρονικό διάστημα.
Ποια είναι όμως τα σημάδια και τα συμπτώματα;
● Ενδείξεις εμετού ή κατάχρησης καθαρτικών, π.χ. συχνές επισκέψεις στην τουαλέτα κατά τη διάρκεια ή αμέσως μετά τα γεύματα.
● Υπερβολική ή ψυχαναγκαστική άσκηση, π.χ. άσκηση ακόμα και όταν τραυματίζεται ή σε κακές καιρικές συνθήκες.
● Δημιουργία καλών και κακών τροφών.
● Αλλαγές στις προτιμήσεις των τροφών, π.χ. ξαφνικό ενδιαφέρον για την υγιεινή διατροφή και αυστηρή υιοθέτησή της.
● Τελετουργία σχετικά με την παρασκευή των γευμάτων και την κατανάλωση, π.χ. συγκεκριμένα ωράρια.
● Αποφυγή όλων των κοινωνικών καταστάσεων που αφορούν το φαγητό.
● Συχνή αποφυγή γευμάτων με τη δικαιολογία ότι έχει φάει.
● Ιδιαίτερη έμφαση στο σχήμα του σώματος και στο βάρος.
● Κοινωνική απόσυρση ή απομόνωση από φίλους και από δραστηριότητες που έκανε.
● Παραπλανητική συμπεριφορά σχετικά με τη διατροφή, όπως πετά τρόφιμα κρυφά, τρώει κρυφά, λέει ψέματα για την ποσότητα ή το είδος, αναφέρει αναλυτικά πόσο συχνά και πόσο πολύ τρώει.
● Λέει συνέχεια ότι δεν πεινά και ότι έχει ήδη φάει.
Σχετικές πανεπιστημιακές έρευνες στις Ηνωμένες Πολιτείες και οι μαρτυρίες των ειδικών με μεγάλη πείρα στη διαταραχή κατέδειξαν ότι σε κάποιες οικογένειες ανορεκτικών υπάρχει ιστορικό ανορεξίας, παχυσαρκίας, εμμονής με θέματα διατροφής και εξωτερικής εμφάνισης, ενώ σε άλλες περιπτώσεις πιθανόν να υπάρχει μια προδιάθεση προς την ψυχική νόσο (όπως κατάθλιψη, άγχος των γονέων κ.λπ.). Εχει επίσης συνδεθεί με εμπειρίες κακοποίησης και παραμέλησης, όπου ως αποτέλεσμα βιώνονται ανασφάλεια και χαμηλή αυτοεκτίμηση.
Αναφέρονται επίσης συχνά διαταραγμένες οικογενειακές σχέσεις και δεσμοί, για παράδειγμα σοβαρά προβλήματα μεταξύ των συζύγων, τα οποία δεν γίνονται αμέσως αντιληπτά, αλλά υπάρχουν και επηρεάζουν το παιδί.
Αλλα χαρακτηριστικά θεωρούνται η υπερβολική προστατευτικότητα των γονιών, η αυστηρότητα, η ανελαστικότητα, η έλλειψη ουσιαστικής επίλυσης συγκρούσεων και εντάσεων με ομαλό τρόπο και επικοινωνία, δείχνοντας εμπιστοσύνη και δίνοντας λύσεις και διεξόδους στα ζητήματα των παιδιών, καθώς και η άρνηση αποδοχής του προβλήματος και της σοβαρής διαταραχής που σιγά σιγά και αθόρυβα παρουσιάζεται.
Το δύσκολο εγχείρημα της αντιμετώπισης και η διαδικασία της θεραπείας
Η αντιμετώπιση της ψυχογενούς ανορεξίας είναι ιδιαίτερα δύσκολη. Τα παιδιά αυτά παγιδεύονται σε ένα σύνθετο πλέγμα διαταραχών χωρίς επιστροφή. Είναι πολύ κουραστικά για το περιβάλλον τους, θέλουν διαρκή εποπτεία και υποστήριξη, συχνά λένε ψέματα ή εξαπατούν προκειμένου να συνεχίζουν ανενόχλητα τη συνεχή απώλεια βάρους (που είναι πλέον και ο μοναδικός στόχος τους).
Το δύσκολο εγχείρημα της αντιμετώπισης αφορά ομάδα που αποτελείται από παιδίατρο, ψυχολόγο, παιδοψυχίατρο και διατροφολόγο. Το πρώτο στάδιο αφορά την αποκατάσταση των σωματικών λειτουργιών και του βάρους σε φυσιολογικά επίπεδα. Μόνο εάν αποκατασταθεί ικανοποιητικά η σωματική κατάσταση μπορεί η ψυχική σφαίρα να επανέλθει κατά το δυνατόν και να επαναπροσδιοριστούν φυσιολογικές διατροφικές συνήθειες.
Η θεραπεία είναι πολύ δύσκολη σε εξωτερική βάση και συχνά απαιτείται μακρά νοσηλεία λόγω της δυσκολίας συνεργασίας με τους ασθενείς. Απόλυτη ίαση δεν υπάρχει. Υφεση παρατηρείται στο 40% των ασθενών, απλή βελτίωση στο 30% και επιδείνωση στο 20%. Σε 10% των περιπτώσεων η νόσος έχει μοιραία κατάληξη.
Η ανορεξία είναι νόσημα της ψυχής. Πρόκειται για την προδοσία του σώματος από την ψυχή. Εμφαση πρέπει να δοθεί στην πρώιμη ανίχνευσή της, από την οικογένεια ή τον γιατρό που παρακολουθεί το άτομο, ώστε να υπάρξει η ευκαιρία άμεσης παρέμβασης προτού εμφανιστεί η ψυχική νόσος, ώστε να υπάρξουν αντιμετώπιση και θεραπεία αποκατάστασης.
*MSc Κλινική Ψυχοπαθολόγος – Ψυχοθεραπεύτρια
Universite Paris VIII – St. Denis – Vincennes, France
www.michalopoulou.gr