Λένε ότι οι μεγάλες κρίσεις αναδεικνύουν μεγάλες αλήθειες – και η πανδημία όχι μόνο δεν αποτελεί εξαίρεση του κανόνα, αλλά μάλλον συνιστά την επιτομή του.
Τούτο ισχύει παντού, όμως οι διαπιστώσεις που προκύπτουν στον χώρο της ενημέρωσης είναι καίριες. Το πρώτο συμπέρασμα είναι ότι η ενημέρωση από αξιόπιστες πηγές (και όχι, π.χ., από social media), από μέσα που τα στελεχώνουν επαγγελματίες δημοσιογράφοι με αντίληψη του καθήκοντος και της δεοντολογίας, είναι υπερπολύτιμο αγαθό με κρίσιμο αντίκτυπο σε μία δοκιμαζόμενη κοινωνία. Κατά δεύτερο λόγο, είναι εξίσου προφανές πως ο Τύπος -κατ’ εξοχήν η πηγή αναλυτικής και σφαιρικής ενημέρωσης- αντιμετωπίζει μία τεράστια απειλή, με την επιβίωσή του να αποτελεί ουσιαστικό διακύβευμα.
Κάποιοι θα πουν ότι, στο πλαίσιο της ελεύθερης αγοράς, το έντυπο είναι ένα προϊόν που ούτως ή άλλως βαίνει προς σταδιακή εξαφάνιση και η κρίση απλώς επιταχύνει τη δαρβινική δυναμική. Μία τέτοια ανάγνωση είναι βαθιά λανθασμένη – κι όχι μόνο επειδή, σύμφωνα με τους περισσότερους ειδικούς, το έντυπο έχει ακόμα πολλά χρόνια ζωής ή διότι και οι ψηφιακοί εκδότες αντιμετωπίζουν μείζονα προβλήματα, αφού οι διαφημιζόμενοι αποφεύγουν τις ενημερωτικές ιστοσελίδες λόγω του στενόχωρου περιεχομένου τους.
Κανείς δεν πρέπει να αγνοεί ότι τα έντυπα ΜΜΕ και ειδικά οι εφημερίδες συνιστούν για ένα σημαντικό μέρος του πληθυσμού τη βασική πηγή ενημέρωσης – ήτοι κατά κύριο λόγο για τους μεγαλύτερους σε ηλικία συμπολίτες μας που σήμερα δοκιμάζονται όσο ποτέ στην απομόνωση και την ανασφάλεια. Τούτο ισχύει ακόμα περισσότερο για τα κοινωνικά στρώματα τα οποία δεν έχουν ούτε την εξοικείωση ούτε τα κονδύλια για διαδικτυακό εξοπλισμό (λάπτοπ, τάμπλετ κ.ο.κ.).
Οι περισσότερες χώρες της Ευρωπαϊκής Ένωσης αναγνωρίζουν τόσο τον κρίσιμο ρόλο του Τύπου όσο και τις μοναδικές προκλήσεις που αντιμετωπίζει λόγω πανδημίας και σπεύδουν να λάβουν μέτρα. Θλιβερές εξαιρέσεις αποτελούν χώρες όπως η Πολωνία ή η Ουγγαρία, όπου κυβερνήσεις με ροπή στον αυταρχισμό αρνούνται να στηρίξουν τον «ενοχλητικό» Τύπο που τις ελέγχει.
Τα θετικά υποδείγματα μέτρων στήριξης είναι πολλά και, δεδομένων των επειγουσών αναγκών, η άμεση προτεραιότητα είναι η οικονομική στήριξη: στη Γαλλία το υπουργείο Πολιτισμού ανακοίνωσε υποστήριξη 22.000.000 ευρώ για τον πολιτιστικό κλάδο (όπου εμπίπτει ο Τύπος) με διευκολύνσεις, όπως κρατική εγγύηση για το 70% των δανείων, ενώ παράλληλα εξετάζονται φορολογικές ελαφρύνσεις. Το αντίστοιχο κονδύλι στη Γερμανία, με παρεμφερές μείγμα μέτρων, ανέρχεται στα 50.000.000 ευρώ, ενώ η Σουηδία -που ήδη επιδοτεί τον εθνικό και τοπικό Τύπο- αύξησε τον σχετικό προϋπολογισμό από 50.000.000 σε 70.000.000 ευρώ, με τα 15.000.000 από τα 20.000.000 της αύξησης να καταβάλλονται άμεσα.
Στην Ιταλία το 30% των διαφημιστικών εσόδων θα είναι αφορολόγητα, ενώ η κυβέρνηση της Δανίας παίρνει ριζικότερα αντίστοιχα μέτρα, επιδoτώντας τα μέσα ενημέρωσης για την απώλεια διαφημιστικών εσόδων σε δύο ζώνες: σε όσα ΜΜΕ έχασαν από 30% έως 50% του διαφημιστικού τζίρου τους το κράτος καλύπτει το 60% των απωλειών, ενώ για όσα έχασαν πάνω από 50% καλύπτεται το 80%.
Σε δεύτερο επίπεδο αρχίζει μία εξίσου σημαντική συζήτηση: η Γερμανία και η Αυστρία εντάσσουν πλέον τον Τύπο στην «κρίσιμη υποδομή» ενός κράτους και τούτο αναπόφευκτα αφορά και το σύστημα διανομής, το οποίο πρέπει να λειτουργεί εύρυθμα και να εγγυάται ότι οι εφημερίδες φθάνουν σε κάθε σημείο της χώρας ώστε να είναι διαθέσιμες σε όλο τον πληθυσμό – είναι ξεκάθαρο ότι η Πολιτεία οφείλει να παρέμβει για να διορθώσει τυχόν στρεβλώσεις αγοράς και προβλήματα υποδομής. Λένε ότι κάθε χώρα έχει τα μέσα ενημέρωσης που της αξίζουν – τώρα θα φανεί εάν θέλουμε να συνεχίσει να υπάρχει ο αξιόπιστος, έγκυρος και πλουραλιστικός Τύπος ή θα πορευθούμε στο μέλλον αφενός με τηλεοπτικό εντυπωσιασμό, αφετέρου με παραφιλολογία και κουτσομπολιά στα κοινωνικά δίκτυα…
*Σύμβουλος Διοίκησης ΕΙΗΕΑ
