Πώς οι Ιωάννου και Οικονόμου έχουν καταφέρει να ταρακουνήσουν την αγορά της μοντέρνας τέχνης
Σε μητρόπολη της διεθνούς αγοράς τέχνης τείνουν να μετατρέψουν την Αθήνα και την Υδρα ο εφοπλιστής Γιώργος Οικονόμου και ο επιχειρηματίας Δάκης Ιωάννου αντίστοιχα, που έχουν αμφότεροι ρόλο μεγαλοπαράγοντα στην αδιαφανή αυτή σκηνή. Αν και σε καμιά περίπτωση η επιρροή του Οικονόμου σε αυτόν τον χώρο δεν πλησιάζει το εκτόπισμα του Δάκη Ιωάννου, το πορτοφόλι του μπορεί να είναι μεγαλύτερο, σημειώνουν κυνικά άνθρωποι που παρακολουθούν τις δράσεις των δύο ανδρών στον κόσμο του πολιτισμού.
Το θέμα δεν διαφεύγει βέβαια της προσοχής άλλων συμφερόντων που με στοχευμένα δημοσιεύματα καυτηριάζουν (και, κακώς, εξομοιώνουν) τη δραστηριότητά τους, την ώρα που η ελληνική κοινωνία κλυδωνίζεται. Κάτι που οι γνωρίζοντες τους τρόπους με τους οποίους λειτουργεί ο κόσμος αυτός επισημαίνουν ότι ήταν αναμενόμενο, με δεδομένο ότι οι σχέσεις καλλιτεχνών, εμπόρων και συλλεκτών διαμορφώνουν σε μεγάλο βαθμό τις τιμές σε μια αγορά της οποίας ο τζίρος εκτιμάται ότι ανέρχεται στα 47 δισ. ευρώ ετησίως. Το ότι ο Οικονόμου και ο Ιωάννου είναι μεγάλοι συλλέκτες δεν αποτελεί νέο. Ούτε ότι φιλοξενούν συχνά καλλιτέχνες. Ομως το γεγονός ότι και οι δυο τους εδώ και λίγα χρόνια πραγματοποιούν κλειστές συγκεντρώσεις με επιλεγμένους προσκεκλημένους προσελκύοντας αυξανόμενο ενδιαφέρον μεγάλων ξένων αγοραστών λέγεται ότι «ενόχλησε». Και έτσι άρχισαν τα «προσεκτικά» δημοσιεύματα από μέσα ενημέρωσης όπως οι «New York Times» και το Bloomberg, που όμως αφήνουν να εννοηθεί, σύμφωνα με κύκλους της αγοράς τέχνης, ότι η δραστηριότητά τους αυτή μπορεί να ισοδυναμεί με de facto χειραγώγηση της αγοράς. Κάτι πολύ δύσκολο φυσικά να τεκμηριωθεί, με δεδομένη την υποκειμενική αποτίμηση της τέχνης.
Δείπνο στην Υδρα
Τελευταία αφορμή ήταν το δείπνο στην Υδρα που παρέθεσε προ ημερών, όπως και τις προηγούμενες χρονιές, ο Δάκης Ιωάννου, ο οποίος κυκλοφορεί στο Αιγαίο με το ζωγραφισμένο από τον διάσημο καλλιτέχνη Τζεφ Κουνς mega yacht του που φέρει το όνομα «Guilty», δηλαδή ένοχος. Και αν κάποιοι κάτοικοι και επισκέπτες της Υδρας είναι εξοικειωμένοι πλέον με το θέαμά του, αυτό δεν συμβαίνει και με τον υπόλοιπο κόσμο. Εγινε έτσι σημείο αναφοράς και δικαιολογημένα, όπως προκύπτει από τις φωτογραφίες που δημοσιεύει σήμερα η «Espresso της Κυριακής». Οπως άλλωστε έχει γίνει σημείο αναφοράς πλέον και το κάλεσμα του Γιώργου Οικονόμου, που έχει προσωπική gallery στο Μαρούσι, κοντά στη Φραγκοκλησιά, όπου βρίσκεται και το αρχηγείο της ιδιωτικής του ναυτιλιακής αυτοκρατορίας Cardiff Marine. Ο εφοπλιστής καταβάλλει μεγάλη προσπάθεια τα τελευταία χρόνια, λένε άνθρωποι που έχουν συνεργαστεί μαζί του, «να μπει στον χάρτη των μεγάλων συλλεκτών». Σε αντίθεση με τον Ιωάννου που αποτελεί παλαιό «κράτος» του.
«Με την ολοκλήρωση στα τέλη του φετινού Ιουνίου της Art Basel στην Ελβετία, ένα διεθνές καραβάνι συλλεκτών τέχνης συνέχισε το ταξίδι του σε ένα μικρό νησί της Ελλάδας για κάτι που στον κόσμο της τέχνης είναι πλέον ετήσια παράδοση. Ενα δείπνο στην Υδρα του βιομηχάνου Δάκη Ιωάννου, όπου συγκεντρώθηκαν συλλέκτες και dealers ώστε να μιλήσουν για τους αγαπημένους τους καλλιτέχνες» έγραψε το Bloomberg αυτήν την εβδομάδα, επισημαίνοντας ότι ο Δάκης Ιωάννου στο event της Υδρας «περιφερόταν μεταξύ των 400 καλεσμένων του που κάθονταν σε ένα τραπέζι μήκους 120 μέτρων».
Ο Δάκης, ή ακριβέστερα, Λεωνίδας Ιωάννου είναι μεγαλομέτοχος τόσο της Coca-Cola 3E όσο και της κατασκευαστικής Joannou & Paraskevaides Overseas Ltd. Είναι επίσης πρόεδρος της Αθηναίον Τουριστικές και Ξενοδοχειακές Επιχειρήσεις A.E. καθώς και της Yes Hotels & Restaurants. Γεννήθηκε στη Λευκωσία το 1941 και είναι (και αυτός) απόφοιτος του Κολλεγίου Αθηνών. Πήρε πτυχίο πολιτικού μηχανικού από το Cornel, μεταπτυχιακό από το Columbia και διδακτορικό αρχιτεκτονικής από το πανεπιστήμιο της Ρώμης.
Η οικογένεια
Είναι παντρεμένος με τη Λιέτα Ιωάννου και ο γιος του Στέλιος -παντρεμένος με τη Λήδα Χατζηνικολάου-, εκτός από την ενασχόλησή του με τα ξενοδοχεία του ομίλου, είναι γνωστός και για τη «δράση» του ως… dj. Η μία κόρη του, η Ελλη είναι παντρεμένη με τον Γιώργο Τάνε και η άλλη, η Μαρία με τον Τζώνη Καλημέρη. Η ενασχόλησή του με την τέχνη είναι πολύ πιο παλιά και κατά κάποιους πολύ πιο ουσιαστική από του Οικονόμου. Είναι άλλωστε σταθερά σε διακεκριμένη θέση κάθε λίστας με τους ισχυρότερους ανθρώπους του πλανήτη στον χώρο της τέχνης.
Και οι δύο Ελληνες μαικήνες διατηρούν πράγματι δύο από τις πλέον σημαντικές και μεγαλύτερες συλλογές μοντέρνας τέχνης στον κόσμο. Καλλιτέχνες που προώθησαν και παρουσίασαν έτυχαν μεγάλης επιτυχίας στη συνέχεια. Ετσι η Ελλάδα ή, μάλλον, οι εκδηλώσεις αυτές των δύο επιχειρηματιών έχουν μπει στην ετήσια ατζέντα των συμμετεχόντων στη διεθνή αγορά τέχνης, μετά τις δημοπρασίες στη Βασιλεία και πριν από αυτές στο Λονδίνο αυτήν την εποχή. Στο δείπνο του Ιωάννου στην Υδρα παρόντες ήταν συλλέκτες και dealers από όλο τον κόσμο, από το Βερολίνο έως και τη Βραζιλία.
Ο Οικονόμου, που κάλεσε πάνω από εκατό άτομα στο σπίτι του στην Αθήνα, δήλωσε στο Bloomberg πως απλώς αγαπά και απολαμβάνει αυτά τα έργα και ότι ποτέ δεν πουλάει. Ομως οι παρουσιάσεις αυτές ασφαλώς και ανεβάζουν την αξία των καλλιτεχνών, σχολιάζουν άλλοι. Τόσο ο Ιωάννου όσο και ο Οικονόμου διαφέρουν από άλλους συλλέκτες, για παράδειγμα, ο Δημήτρης Δασκαλόπουλος, στο ότι δεν αποφεύγουν τη δημοσιότητα.
Οικονομικά μεγέθη
Κάθε άλλο. Δείχνουν να την επιζητούν. Ειδικά ο Οικονόμου. Αλλωστε η οικονομική επιφάνειά τους έχει προσλάβει τέτοιες διαστάσεις που δύσκολα θα μπορούσε να τους αφήσει ανεπηρέαστους. Διαφορετικοί χαρακτήρες και με διαφορετική διαδρομή και ρίζες, κατατάσσονται μεταξύ των πλουσιότερων ανθρώπων του κόσμου.
Ο Γιώργος Οικονόμου ελέγχει μέσω της ιδιωτικής του εταιρίας Cardiff Marine και της εισηγμένης στη Wall Dryships στόλο 128 πλοίων. Τα 68 ανήκουν στην Cardiff και 37 φέρουν την ελληνική σημαία. Ελέγχει επίσης μέσω της Dryships και εταιρία έρευνας και ανάπτυξης κοιτασμάτων υδρογονανθράκων, την OceanRig, που φέρεται ότι ενδιαφέρεται να πάρει δουλειές τώρα και στα ελληνικά κοιτάσματα. Εκτός από τα πλοία, έχει εκτενείς επενδύσεις και σε ακίνητα.
Το ιδρυμα ΔΕΣΤΕ και η τεράστια συλλογή με σπάνια έργα
Η φήμη του Ιωάννου στους κύκλους των εικαστικών είναι τέτοια που όταν πέρυσι, δημοσιογράφος του «Paris Match» ρώτησε τον Γάλλο κροίσο επιχειρηματία (με 8 δισ. δολ. προσωπική περιουσία) και συλλέκτη Francois Pinault ποιους θεωρεί ανταγωνιστές του, αυτός απάντησε: «Οι μεγαλύτεροι συλλέκτες σήμερα στον κόσμο είναι ο Αμερικανός Eli Broad, ο Βραζιλιάνος Bernando Paz, ο Ινδονήσιος Budi Tek, ο Γάλλος Bernard Arnault και ο Ελληνας Δάκης Ιωάννου».
Ο Ιωάννου από το 1983 έχει δημιουργήσει το Ιδρυμα ΔΕΣΤΕ (Διεθνής Ελληνική Σύγχρονη Τέχνη) με έδρα την Αθήνα και τη Γενεύη, ενώ είναι πρόεδρος του διοικητικού συμβουλίου του Ιδρύματος Σόλομον Ρ.Φ. Γκουγκενχάιμ, μέλος του διοικητικού συμβουλίου του Νέου Μουσείου Σύγχρονης Τέχνης της Νέας Υόρκης και μέλος των συμβουλίων των Tate Galleries και του Μουσείου Σύγχρονης Τέχνης Moca στην Καλιφόρνια. Η συλλογή του Δάκη Ιωάννου περιλαμβάνει δημιουργίες διεθνών καλλιτεχνών που δραστηριοποιούνται μετά τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο και κινούνται σε όλο το φάσμα της σύγχρονης τέχνης, από τις ποπ εφαρμογές έως την εννοιολογική τέχνη και τον μινιμαλισμό. Εχει λεχθεί γι’ αυτόν ότι επιδιώκει κυρίως να χαρτογραφήσει το πρόσωπο του 21ου αιώνα και να καταδείξει ό,τι εντυπωσιακότερο παρουσιάζει η εικαστική σκηνή της Νέας Υόρκης, του Λονδίνου ή του Βερολίνου.
Εφοπλιστής με φουρτούνες στην προσωπική του ζωή
Ο 61χρονος Γιώργος Οικονόμου έχει γίνει γνωστός στους κοσμικούς κύκλους και για τις σχέσεις του. Η πρώτη του γυναίκα ήταν η Ρίκα Βοσνιάδη, με την οποία απέκτησε τρία παιδιά. Τον Χρίστο, τον Στέφανο και την Αλεξάνδρα. Από τον δεύτερο γάμο του με τη Λίζη Μανωλά απέκτησε άλλα δύο παιδιά, τη Λυδία και τον Φίλιππο. Τη χώρισε και αυτήν και τα έφτιαξε με την Αντζελα Ισμαήλου. Πέρασε όμως και αυτός ο έρωτας και μετά βρέθηκε για λίγο στο πλευρό της Πάολα Βαγιωνή, προτού τα φτιάξει με την κατά τρεις δεκαετίες νεότερή του Κυβέλη Μελετοπούλου, που λέγεται ότι ήταν στενή φίλη της κόρης του Αλεξάνδρας. Γεννήθηκε και μεγάλωσε στην Αθήνα και κατοικεί στην Εκάλη. Απόφοιτος του Κολλεγίου Αθηνών, σπούδασε ναυπηγός και μηχανικός στο ΜΙΤ, ενώ κατέχει και Master στη ναυτιλία και τη διοίκηση επιχειρήσεων. Ξεκίνησε την καριέρα του το 1976 στη ναυτιλιακή Thenamaris, συμφερόντων της οικογενείας Μαρτίνου, από όπου αποχώρησε για να δημιουργήσει το 1991 τη δική του Cardif Marine Inc. Το 2008 περιλαμβανόταν στη λίστα του περιοδικού «Forbes» με τους πιο πλούσιους ανθρώπους στον πλανήτη, αλλά και στη λίστα των επιχειρηματιών που «κούρεψαν» Αμερικανούς ομολογιούχους στα τέλη της δεκαετίας του ’90…