Τι δείχνουν οι έρευνες.
Η νηστεία παγκοσμίως ορίζεται ως η μερική ή η ολική αποχή από όλα τα τρόφιμα ή η επιλεγμένη αποχή από τρόφιμα που απαγορεύονται. Θεωρείται πιθανή μη φαρμακευτική παρέμβαση για τη βελτίωση της υγείας και την ενίσχυση της μακροζωίας. Η νηστεία έχει αποτελέσει αντικείμενο πολλών επιστημονικών ερευνών. Πρόσφατη έρευνα στο πανεπιστήμιο του Memphis, στις ΗΠΑ, εξέτασε τις επιπτώσεις της στην υγεία. Ερευνήθηκαν πολλές θρησκευτικές ομάδες, συμπεριλαμβανομένου και του ορθόδοξου ελληνικού Χριστιανισμού. Αυτά που μελετήθηκαν ήταν ο περιορισμός των θερμίδων (CR), η αναπλήρωση των ημερών της νηστείας (ADF) και ο διατροφικός περιορισμός (DR). Μια σύνοψη των κυριότερων συμπερασμάτων παρουσιάζεται παρακάτω.
Υπάρχουν τρεις κύριες περίοδοι νηστείας για τους Ελληνες ορθόδοξους χριστιανούς. Συνολικά, η διαιτητική κατανάλωση περιορίζεται για 180 έως 200 ημέρες κάθε χρόνο (της Γεννήσεως, της Σαρακοστής και της Κοιμήσεως Θεοτόκου). Η διατροφή των ορθοδόξων αποτελείται κυρίως από ψωμί, φρούτα, όσπρια, ξηρούς καρπούς, θαλασσινά, σαλιγκάρια και λαχανικά κατά τη διάρκεια της νηστείας. Αυτή η δίαιτα μπορεί να θεωρηθεί ως μια παραλλαγή της χορτοφαγίας, αλλά και ως μια μορφή του διατροφικού περιορισμού.
Κατά τη διάρκεια της Σαρακοστής (σαράντα οχτώ ημέρες) οι χριστιανοί απέχουν από τα γαλακτοκομικά προϊόντα, τα αβγά και το κρέας κάθε μέρα. Επιπλέον, απέχουν από το ελαιόλαδο τις εργάσιμες ημέρες και από το ψάρι κάθε μέρα, εκτός από την 25η Μαρτίου και την Κυριακή των Βαΐων.
Σύμφωνα με την έρευνα, η ημερήσια πρόσληψη θερμίδων μειώνεται η παραμένει ίδια κατά τη διάρκεια της νηστείας. Οσον αφορά το ποσοστό της κατανάλωσης ενέργειας, φαίνεται να υπάρχει συναίνεση ότι στην ελληνική ορθόδοξη χριστιανική νηστεία αυξάνεται η πρόσληψη υδατανθράκων και μειώνεται η πρόσληψη λίπους. Επίσης, το ποσό της πρόσληψης πρωτεΐνης σε σχέση με την πρόσληψη υδατανθράκων και λίπους μειώνεται ή παραμένει σταθερό. Σε ό,τι αφορά το λίπος, υπάρχει μείωση της κατανάλωσης κορεσμένων λιπαρών κατά τη διάρκεια της νηστείας.
Από την άποψη της πρόσληψης βιταμινών, η έρευνα βρήκε ότι υπάρχει μείωση της ριβοφλαβίνης, της βιταμίνης Β12 και του ασβεστίου στη διάρκεια νηστείας. Από την άλλη πλευρά, όμως, η πρόσληψη μαγνησίου αυξάνεται. Η πρόσληψη άλλων βιταμινών και ανόργανων συστατικών (βιταμίνη Α, θειαμίνη, νιασίνη, βιταμίνη C, βιταμίνη Ε, φωσφόρου, καλλίου και ψευδαργύρου) δεν φαίνεται να αλλάζει κατά τη διάρκεια αυτής της περιόδου. Τέλος, η πρόσληψη νατρίου έχει βρεθεί να μειώνεται κατά τη διάρκεια της νηστείας.
Τα ανθρωπομετρικά αποτελέσματα έδειξαν ότι ο Δείκτης Μάζας Σώματος μπορεί να μειωθεί κατά τη διάρκεια της νηστείας. Σε ό,τι αφορά τα βιοχημικά αποτελέσματα, η ολική χοληστερόλη και η LDL-C μειώνονται επίσης. Οσον αφορά τα επίπεδα των τριγλυκεριδίων, μια μελέτη διαπίστωσε αύξησή τους, ενώ άλλες μελέτες δεν βρήκαν καμία αλλαγή. Τέλος, η νηστεία μπορεί να μειώσει τα επίπεδα της γλυκόζης στο αίμα, ενώ υπάρχει αυξημένη πρόσληψη φυτικών ινών που είναι πολύ καλό για την υγεία.
Υπάρχουν αντικρουόμενες απόψεις σχετικά με τις επιπτώσεις της νηστείας των ορθοδόξων στην πίεση του αίματος. Μια μελέτη διαπίστωσε ότι η συστολική πίεση του αίματος αυξάνεται, ενώ μια άλλη μελέτη δεν βρήκε καμία αλλαγή.
Εν ολίγοις, η εν λόγω νηστεία φαίνεται να μειώνει το σωματικό βάρος. Η πρόσληψη υδατανθράκων φαίνεται να αυξάνεται, ενώ η πρόσληψη πρωτεϊνών και λίπους κατά τη διάρκεια της νηστείας μειώνεται. Η πρόσληψη των περισσότερων βιταμινών και ανόργανων συστατικών δεν φαίνεται να μεταβάλλεται ιδιαίτερα, αν και η ριβοφλαβίνη και το ασβέστιο φαίνεται να μειώνονται και η πρόσληψη μαγνησίου φαίνεται να αυξάνεται. Επιπλέον, δεδομένου ότι κάθε περίοδος νηστείας έχει μοναδική διάρκεια, μελλοντική έρευνα θα πρέπει να εξετάσει αυτές τις περιόδους νηστείας τόσο χωριστά όσο και συλλογικά.
Η διατροφή διαδραματίζει πρωταγωνιστικό ρόλο στα θρησκευτικά έθιμα. Για πολλές θρησκείες ο ρόλος αυτός αφορά εξειδικευμένες περιόδους νηστείας. Αν και η θρησκευτική νηστεία είναι συχνά εποχή μεγάλης πνευματικής ανάπτυξης, μπορεί επίσης να είναι εποχή μεγάλης βελτίωσης της σωματικής υγείας του ανθρώπου. Ας ελπίσουμε ότι θα υπάρξουν μελλοντικές έρευνες που θα επικεντρωθούν περισσότερο στα οφέλη της θρησκευτικής νηστείας για την υγεία.