Εκεί όπου διατηρούν μια παράδοση αιώνων κατασκευάζοντας πήλινα αγγεία, απομιμήσεις των μινωικών.
Στη σκιά του Ψηλορείτη στέκει το χωριό των κεραμοποιών. Το όνομά του είναι Μαργαρίτες και είναι ξακουστό για τους θρύλους και τις παραδόσεις του, που οι κάτοικοι φροντίζουν να διατηρούν εξακολουθώντας να κατασκευάζουν πήλινα αγγεία, απομιμήσεις αρχαίων μινωικών. Σήμερα, μετά από προετοιμασία ολόκληρων εβδομάδων –ιεροτελεστία που ακολουθείται κάθε χρόνο-, το χωριό των θρύλων είναι έτοιμο να υποδεχτεί το Πάσχα.
Οι κάτοικοί του έχουν ασπρίσει τις μάντρες των σπιτιών, έχουν αραδιάσει τα πιθάρια και τις μεγάλες πήλινες γλάστρες με τα πολύχρωμα λουλούδια στα σοκάκια και στις ασβεστωμένες αυλές τους. Οι λεμονανθοί, το αγιόκλημα και τα γιασεμιά αναδύουν στην ατμόσφαιρα το μεθυστικό άρωμά τους, δίνοντας μία ακόμη ξεχωριστή ανοιξιάτικη νότα.
Ανάσταση την Κυριακή
Το ορεινό χωριό, δίπλα στην αρχαία Ελεύθερνα, 27 χιλιόμετρα απόσταση από το Ρέθυμνο, είναι πόλος έλξης για τους επισκέπτες, κυρίως την πασχαλινή περίοδο που οι Μαργαρίτες «ανθίζουν». Ενας από τους είκοσι ένας αγγειοπλάστες του χωριού, ο Γιώργος Δαλαμβέλας, μιλώντας στην «Espresso» τόνισε ότι οι Μαργαρίτες αποτελούν ένα από τα τελευταία κεραμικά κέντρα της Ελλάδας και το δεύτερο μεγαλύτερο στην Κρήτη: «Είναι όμως το μοναδικό επισκέψιμο, αφού τα δεκαεφτά εργαστήρια που διαθέτει λειτουργούν και ως μικρές εκθέσεις. Το χωριό, που βρίσκεται σε 300 μέτρα υψόμετρο στον Ψηλορείτη, διατηρεί επίσης παραδοσιακό χαρακτήρα όσον αφορά την αρχιτεκτονική του, αφού είναι χτισμένο κατά την Ενετική εποχή. Διαθέτει πολλά ενετικά και βυζαντινά κτίσματα, οι πόρτες των σπιτιών του είναι σκαλιστές και οι γειτονιές γραφικές. Τα περίπου τριάντα παιδιά που ζουν σε αυτό αγαπούν την τέχνη της κεραμικής, αφού τα πιο πολλά κατάγονται από οικογένειες κεραμοποιών. Ο επισκέπτης μπορεί να δει πώς φτιάχνουμε με παραδοσιακό τρόπο κεραμικά από τη Μινωική εποχή αλλά και σύγχρονη – μοντέρνα κεραμική».
Το χωριό των τριακοσίων κατοίκων είναι χτισμένο ανάμεσα σε δύο φαράγγια (λαγκάδια) ιδιαίτερου κάλλους, με εκπληκτικά κυπαρισσοδάση και την αναπαλαιωμένη και επισκέψιμη Ιερά Μονή Σωτήρος Χριστού και Αγίου Γεδεών: «Ενα από τα χαρακτηριστικά του χωριού μας είναι ότι βγάζουμε την Ανάσταση το απόγευμα της Κυριακής κι όχι το πρωί, γιατί όλοι σουβλίζουν. Με το σούρουπο ξεκινά από το μοναστήρι πάνω από τον λόφο και καταλήγει στη μονή».
Και τα παιδιά
Η πρόεδρος της Πολιτιστικής Κίνησης Μαργαριτών, Στέλλα Πιθαρούλιου, τόνισε ότι σύλλογός τους ασχολείται με τη διάσωση της παράδοσης της αγγειοπλαστικής, ενώ αναπτύσσουν δράσεις για τα παιδιά του χωριού: «Αυτό τον καιρό ετοιμαζόμαστε να φτιάξουμε ένα μουσείο κεραμικής, κάτι που θεωρούμε πως είναι απαραίτητο για το χωριό μας, που έχει αυτή την παράδοση και τουρισμό από τον Απρίλιο μέχρι τον Οκτώβριο. Εχουμε βρει το κτίριο στο οποίο θα βάλουμε όλα τα κεραμικά που έχουμε φτιάξει τα τελευταία δεκαπέντε χρόνια. Για τον σκοπό αυτό, εξάλλου, έχουμε ζητήσει τη βοήθεια του δήμου» δήλωσε η κυρία Πιθαρούλιου.
Μεγάλοι, παιδιά και… ξένοι, όλοι κεραμοποιοί
«Στις Μαργαρίτες υπάρχουν άνθρωποι από 15 έως 80 ετών που ασχολούνται με την κεραμική, η οποία έχει ξεκινήσει εδώ στο χωριό μας από τα μινωικά χρονιά και συνεχώς εξελίσσεται. Μάλιστα, εκτός από τους ντόπιους κεραμοποιούς, υπάρχουν και τρεις αλλοδαποί: ο Ντανιέλ από τη Γαλλία, ο Κάρολος από τη Γερμανία και μία κοπέλα από τη Λιθουανία. Είναι ένα χωριό που φιλοδοξεί να έχει κόσμο που θα δουλέψει στην κεραμική και θα προσπαθήσει να ανταλλάξει τεχνικές ανάμεσα σε αυτούς που δουλεύουν» λέει η πρόεδρος της Πολιτιστικής Κίνησης Μαργαριτών, Στέλλα Πιθαρούλιου.
Εννοείται πως και τα παιδιά ξεκινούν τα μαθήματα κεραμοποιίας από την… προσχολική ηλικία!
Τα «μαγαρικά» και η βασίλισσα της αρχαίας Ελεύθερνας
Παλιότερα το χωριό (όπου υπάρχει πληθώρα κοιτασμάτων αργιλοχώματος, γεγονός που εξηγεί -ώς ένα βαθμό- τη μακραίωνη ενασχόληση των κατοίκων με την τέχνη του πηλού) αναφερόταν με το όνομα Μαγαρίτες. Πιθανότατα το όνομα του χωριού να έχει σχέση με τη βυζαντινή λέξη «μαγαρικόν», αφού οι Βυζαντινοί έλεγαν μαγαρικά τα αντικείμενα που ήταν φτιαγμένα από πηλό, όπως τις πήλινες στάμνες, τα κύπελλα και τα πιάτα. Ισως τους παλιούς αγγειοπλάστες των μαγαρικών αγγείων να τους έλεγαν μαγαρικούς και με την πάροδο των χρόνων να απόκτησαν το επώνυμο Μαγαρίτες, όπως συμβαίνει με πολλά ονόματα -πιθανόν αυτοί να ήταν οι πρώτοι οικιστές του χωριού. Σύμφωνα με άλλη ετυμολογία (η οποία δεν υιοθετείται από τους κατοίκους), μία βασίλισσα της αρχαίας Ελεύθερνας με το όνομα Μαργαρίτα γοητεύτηκε τόσο από την ομορφιά του τόπου ώστε πρόσφερε όλα τα κοσμήματά της για να οικοδομηθεί χωριό στην περιοχή και προς τιμήν της να ονομαστεί Μαργαρίτες!
Στην επανάσταση του 1332 το χωριό αποτέλεσε έδρα επαναστατών. Οταν οι Ενετοί αιχμαλώτισαν τους αρχηγούς Βάρδα, Καλλέργη και Πρικοσυρίδη, τους αποκεφάλισαν και έπειτα κατέλαβαν το χωριό και αφού έσφαξαν όλους τους κατοίκους, το έκαψαν. Από τις Μαργαρίτες καταγόταν και η πλούσια οικογένεια Μηλιώτη, από την οποία προέρχονταν ο Ανδρέας Μηλιώτης, ο «Πρώτος Γραμματικός της Πόρτας», τα πρώτα χρόνια της Τουρκοκρατίας. Οι Τούρκοι αργότερα τον κρέμασαν σε μια ελιά στη θέση Πλάκα του χωριού. Τέλος, σημειώνεται ότι ο ηγούμενος του Αρκαδίου, Γαβριήλ Μαρινάκης, καταγόταν από τις Μαργαρίτες και προς τιμήν του έχει στηθεί στην πλατεία του χωριού χάλκινο άγαλμα.
ΕΥΑ ΠΑΠΑΔΑΤΟΥ